فقدان معیار برای تعیین قیمت زغال سنگ

اقتصادآنلاین: بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عمده مصرف کنندگان زغال سنگ نیروگاه‌ها و کارخانه‌های فولادسازی هستند و مهمترین کاربرد زغال سنگ در جهان در نیروگاه‌هاست و از دیدگاه انرژی چشم انداز‌های بسیار زیادی برای استفاده از این فرآورده معدنی تدوین شده است که استراتژی کشور‌ها جهت مصرف آن در حوزه انرژی را نشان می‌دهد.

در این گزارش عنوان شده در ایران با توجه به وجود منابع سرشار نفت و گاز و سیاست‌های کلی کشور، رغبتی برای تأسیس و سرمایه گذاری برای احداث نیروگاه‌های زغال سوز وجود نداشته و تنها یک پروژه نیروگاهی زغال سوز در کشور در حال اجراست و آغاز عملیات اجرایی و بهره برداری از آن منتظر تأمین سرمایه پروژه است، اما زیرساخت‌های نیروگاه عمدتاً عملیاتی شده است. به همین دلیل از دیدگاه انرژی در ایران اهمیت چندانی به زغال سنگ داده نشده و عمده مصرف زغال سنگ کشور فقط به کارخانه ذوب آهن اصفهان اختصاص داده شده که در آن از روش کوره بلند، فولاد و محصولات فولادی تولید می‌شود. در بخش دیگری از این گزارش همچنین با اشاره به این موضوع که وجود خریدار انحصاری زغال سنگ کشور برای معدن کاران زغال سنگ مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده ذکر شده که عدم امکان ورود زغال سنگ به بورس کالا، عموماً اختلاف نظرات زیادی را در قیمت گذاری این ماده معدنی به وجود آورده است. اما در حالی عمده معادن زغال سنگ ایران در استان‌های کرمان، خراسان جنوبی، سمنان، یزد و مازندران قرار دارند که تولیدکنندگان عمده زغال سنگ در کشور که در منطقه طبس قرار دارند زیر نظر بخش شبه دولتی فعالیت می‌کنند. همچنین میزان تولید زغال سنگ توسط بخش خصوصی واقعی در کشور، سالیانه حدود ۲۵۰ هزار تن کنسانتره زغال سنگ است. بر اساس این گزارش مهم‌ترین چالش‌های ۵ سال اخیر معدن کاران زغال سنگ، نبود معیار شفاف برای تعیین قیمت زغال سنگ، ایمنی پایین معادن، عدم به کارگیری تکنولوژی و ماشین آلات روز دنیا در بهره برداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغال سنگ با کیفیت قابل قبول و ویژگی‌های زمین شناسی معادن زغال سنگ ایران است که مشکلات زیادی را برای معدن کاران زغال سنگ و مصرف کنندگان این محصول ایجاد کرده است. در این گزارش یکی دیگر از مشکلات بخش معدن، عدم آموزش نیروی انسانی ماهر عنوان شده و آمده است که فقدان نیروی انسانی ماهر باعث شده تا نیروی کار موجود حفظ شود و همین امر موجب کاهش بهره وری معادن زغال سنگ شده است. همچنین عدم آشنایی نیروی انسانی با شرایط معادن منطقه الزامات ایمنی کار در معدن و تکنولوژی‌های روز دنیا باعث کاهش کارآیی و افزایش خطرات موجود در محیط کار می‌شود. همچنین در گزارش مذکور به استفاده از تجهیزات قدیمی برای استخراج و فرآوری به عنوان دیگر مشکل دیگر معدن کاران زغال سنگ اشاره شده و آمده است این معادن در زمان راه اندازی نیز از تکنولوژی روز دنیا و تجهیزات مشابه آن فاصله زیادی داشتند. همین امر باعث کاهش بازدهی، افزایش هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات، کاهش کیفیت زغال سنگ و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده زغال سنگ داخلی نسبت به زغال سنگ خارجی می‌شود. این عامل باعث می‌شود که زغال سنگ داخلی در عرصه جهانی نیز قادر به رقابت با تولیدکنندگان خارجی نباشد و عملاً امکان صادرات از آن سلب شود. در بخش دیگری از این گزارش تأمین منابع مالی برای تجهیز، نوسازی معادن و سرمایه در گردش ازجمله چالش‌های اساسی معدن کاران زغال سنگ عنوان شده و آمده که هزینه‌های معدن کاری زغال سنگ بسیار بالاست و شامل دو بخش عمده است؛ بخش اول هزینه‌های تجهیز و آماده سازی معدن است که حدود ۵۰ درصد کل هزینه‌هاست و بخش دوم هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی فعال در معدن است. این در حالی است که چالش قیمت زغال سنگ و وجود مشکلات مالی و اداری بین معدن کاران و مصرف کنندگان عمده زغال سنگ، تأمین منابع مالی را با مشکل مواجه کرده است. علاوه بر آن عدم پرداخت مطالبات معدن کاران توسط مصرف کننده عمده، به عدم تداوم عملیات معدن کاری زغال سنگ منجر شده است. همچنین بانک‌ها رغبت زیادی برای اعطای تسهیلات به معدن کاران به خصوص معدن کاران زغال سنگ از خود نشان نمی‌دهند که همین موضوع باعث بروز مشکل در تأمین گردش نقدینگی برای تولیدکنندگان شده است. در بخش دیگری از این گزارش عنوان شده در حالی که در کشور‌های دارای معادن زغال سنگ حمایت‌های متنوعی مانند اعطای تسهیلات، بیمه و معافیت‌های مالیاتی را از معدن کاران انجام می‌دهند، در ایران استراتژی شفاف و مدونی برای بخش معادن زغال سنگ و صنایع وابسته به آن وجود ندارد و همین موضوع ادامه حیات این معادن را در‌هاله‌ای از ابهام قرار داده است؛ بنابراین تهیه و تدوین استراتژی بخش معدن و به تبع آن روشن شدن وضعیت معدن کاری زغال سنگ در کشور می‌تواند در تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها مؤثر باشد.