دولت نمی‌تواند بازار ارز را کنترل کند یا نمی‌خواهد؟/ سیف و تکرار «تقریباً هیچ»!

سرویس اقتصادی فردا؛ خبرگزاری دانشجو نوشت: دلار رکورد زد. در روز‌هایی که احمدی‌نژاد دیگر رئیس‌جمهور نیست، در دولت آقای روحانی وضعیت دلار آشفته شده. هرروز کاملاً متفاوت از دیروز؛ و حتی اخیراً هر ساعت کلاً متفاوت از ساعت قبل. کار به‌جایی رسیده که دلار در یک روز سه قیمت رسمی متفاوت به خود می‌بیند. صف‌های طولانی مردم برای خرید دلار در صرافی‌های فردوسی شکل‌گرفته. هرکسی، با هر پولی که توانسته خود را به چهارراه استانبول رسانده تا دلار بخرد حتی حاضر است ریسک بالا را هم بپذیرد به این امید که سودی حاصل شود. ظهر روز ۱۵ بهمن و زمانی که دلار رکورد ۴۸۰۰ تومان را هم زد از خیابان فردوسی و مقابل پاساژ افشار خبر رسید که نماینده بانک به پاتوق اصلی دلارفروش‌ها رفته و به تمام متقاضیان دلار با نرخ بانکی می‌فروشد. در دقایق نخست فروش ارز بانکی به عموم متقاضیان در بازار آزاد قیمت فروش دلار از سوی نماینده بانک ۴۷۸۵ تومان اعلام شد، ولی دقایقی بعد دلار بانکی باقیمت ۴۷۵۵ تومان و بعدازآن ۴۷۴۹ تومان و هم‌اکنون ۴۷۲۵ تومان به مردم فروخته شد.

چند روز پیش رئیس‌جمهور گفته بود مردم نگران بازار ارز نباشند، اما حالا دلار و سایر ارز‌های معتبر حال‌وروز خوشی ندارند. راهکار دولت برای کنترل نرخ ارز چیست؟ تقریباً هیچ؟ اگر از آقا سیف این سؤال را بپرسیم احتمالاً این‌چنین پاسخی می‌شنویم: «در رسانه‌ها میگوییم داریم بازار ارز را کنترل می‌کنیم، اما راستش رو بخواهید برنامه خاصی نداریم!» تاکنون در چند مقطع رئیس‌جمهور و رئیس بانک مرکزی گفته‌اند دارند بازار ارز را کنترل می‌کنند، اما این حرف فقط در همان روز مؤثر بوده و چند تومان قیمت را پایین کشیده، اما دوباره روز از نو روزی از نو. دولت انگار برنامه‌ای برای حل مشکل بازار ارز ندارد. ولی الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی اواسط آذرماه گفته بود: «سرمایه‌گذاران بازار ارز قطعاً ضرر خواهند کرد. اگر کسی به بهانه سود وارد بازار ارز شود ضررش حتمی است. بازار ارز بازار سفته‌بازی نیست؛ در گذشته هم یک عده این کار را می‌کردند این بازار، بازار کسب سود نیست.» او همچنین در ادامه تأکید کرده بود که سود بانک‌ها در حال حاضر ۱۵ درصد است و مردم اگر پولی دارند بروند در بانک‌های سپرده‌گذاری کنند.

این صحبت‌ها، اما با کمک رسانه‌ها بازتاب خوبی داشت و چند روزی نرخ ارز را ثابت نگه داشت، اما دوباره قیمت‌ها بالا کشید. بازهم جناب سیف در اوایل بهمن‌ماه قول داد که دو ماه پایینی سال بازار ارز روند نزولی خواهد داشت. او در حاشیه همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت به خبرنگاران گفت: «بانک مرکزی بازار را کنترل می‌کند، همان‌طور که قبلاً گفتم در دو ماه پایانی سال نرخ ارز روند نزولی خواهد داشت. سرمایه‌گذاری در بازار ارز به‌هیچ‌وجه توجیه اقتصادی ندارد، کسانی که منابع خود را به ارز تبدیل می‌کنند نهایتاً متضرر می‌شوند.» رسانه‌ها بازهم حرف‌های سیف را خوب پوشش دادند و دو سه روزی بازار ثبات داشت، اما انگار هیچ برنامه عملی پشت این حرف‌ها نبود و دوباره بازار ملتهب شد. کار به‌جایی رسید که حتی آقای رئیس‌جمهور هم در برنامه تلویزیونی خود تأکید کردند که مردم نگران بازار ارز نباشند همه‌چیز تحت کنترل است. آقای نوبخت هم از مکدر شدن خاطر آقای روحانی برای گرانی ارز سخن گفتند، اما انگار این حرف‌ها تنها برای دو سه روز مؤثر بوده و بازار ارز را نمی‌توان صرفاً با شعار کنترل کرد. کنترل بازار ارز / دولت نمی‌تواند یا نمی‌خواهد؟ حجت‌الاسلام سید ناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است دولت نمی‌خواهد بازار ارز را کنترل کند او در همین رابطه به گفته: «علی‌رغم اینکه سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی وعده داده بود که نوسانات چندماهه اخیر بازار ارز مقطعی است و نرخ ارز در روز‌های آینده کاهش پیدا می‌کند، اما همچنان شاهد هستیم که روزبه‌روز بر این نوسانات افزوده‌شده و ادامه پیدا می‌کند. قطعاً تصمیم‌گیرنده اصلی که می‌تواند بازار را از وضعیت فعلی نجات دهد بانک مرکزی و دولت است، دولت می‌تواند وضعیت را سامان ببخشد و مردم را از سردرگمی نجات دهد یکی از ایراداتی که روحانی همواره به دولت قبلی خود در ایام انتخابات می‌گرفت این بود که این دولت نتوانسته بازار ارز را کنترل کند این در حالی است که امروز در دولت آقای روحانی شرایط ارزی کشور به همان زمان و حتی بدتر از آن برگشته است.» عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در همین گفتگو پرده از بخش دیگری از ماجرا برداشته و گفته: «برخی از کارشناسان معتقدند دولت از نوسانات ارزی درآمد کسب می‌کند و می‌تواند برخی بدهی‌های خود را از این طریق جبران کند، ازاین‌رو شاید دولت تمایلی برای ساماندهی بازار ارز نداشته باشد.» احمد علیرضا بیگی عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور ضمن اشاره به التهابات بازار ارز سیاست‌های اشتباه دولت را عامل وضعیت فعلی دانسته و گفته: «متأسفانه روند سیاست‌های اقتصادی اتخاذشده از سوی دولت سیر بی‌اعتمادی را در میانه صاحبان سرمایه موجب شده است. با توجه به فاصله‌ای که میان واقعیات با تصورات آقای روحانی از بازار ارز وجود دارد تک‌نرخی شدن ارز امکان‌پذیر نخواهد بود که اتفاقاً عمده مشکل ما این است که دولت قادر به درک واقعیت‌های بازار نیست و این موضوع موجب مشکلات عدیده اقتصادی و التهابات اجتماعی و توسعه این التهابات در آینده پیش رو خواهد شد.» محمدرضا پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته: «معتقدیم دولت امروز تنها بازیگر عرصه اقتصاد کشور است؛ نحوه عرضه ۵۰ میلیارد دلار از فروش نفت در اختیار دولت است و صادرات غیرنفتی کشور که دلار را به کشور وارد می‌کند حدود ۴۰ میلیارد دلار است؛ که جالب است زمانی که از این حدود ۴۰ میلیارد در طول متوسط سال‌ها برآورد می‌شود نزدیک ۱۵ میلیارد تومان برای پتروشیمی‌هاست که بازهم پتروشیمی‌ها به‌طور غیرمستقیم در اختیار دولت هستند.» صرافی غیرمجاز، آتش بیار معرکه؟! صرافی‌های غیرمجاز به اعتقاد اکثر کارشناسان سم مهلک اقتصاد کشور است؛ به‌گونه‌ای که طهماسب مظاهری رئیس سابق بانک مرکزی دراین‌باره گفته: صرافی‌های غیرمجاز نقش مخربی در بازار ارز دارند و دولت‌ها موظف‌اند با تکیه‌بر ضوابط و درعین‌حال قوه اجرایی جلوی فعالیت آن‌ها را بگیرند. باید بانک مرکزی با این پدیده برخورد جدی داشته باشد. معصومه آقاپور عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره صرافی‌های غیرمجاز گفته بود: فعالیت این صرافی‌ها خارج از حیطه قانون بوده و بانک مرکزی به‌عنوان متولی تنظیم نظام مالی کشور، باید ساماندهی آن‌ها را در اولویت قرار دهد چراکه عدم سازمان‌یافتگی آن‌ها موجب ایجاد اخلال در بازار ارز و آثار مخرب و منفی در سیستم پولی می‌شود؛ و یا ابراهیم نکو در خصوص صرافی‌های غیرمجاز افزوده بود: صرافی‌های غیرمجاز مسلماً به دنبال درآمد بیشتر برای خود و صاحبان سرمایه‌ها هستند و ممکن است از راه‌های غیر مشروع و غیرقانونی اقداماتی انجام دهند که به نفع اقتصاد کشور نیست. در حال حاضر صرافان غیرمجاز (بعضاً تابلو دار) متعددی در کشور در حال فعالیت هستند؛ بانک مرکزی اطلاع و نظارتی بر حجم و نحوه فعالیت و میزان تأثیر آنان بر بازار ارز ندارد. صرافی غیرمجاز بدون اجازه بانک مرکزی مبادرت به خریدوفروش ارز می‌کنند و سبب سفته‌بازی، دلالی و نوسان بازار ارز می‌شوند. مالیات بر ارزش‌افزوده‌ای هم بر گردنشان نیست. بانک مرکزی باید پیرامون صرافی‌های غیرمجاز از حالت انفعال خارج شود و برای این مهم سیاستی هوشمندانه را اتخاذ کند. مردم به افزایش قیمت‌ها چه واکنشی نشان داده‌اند؟ هم‌زمان با تشدید نوسانات قیمتی در بازار ارز بار دیگر خیابان فردوسی شاهد شکل‌گیری صف‌های طولانی برای خرید دلار است. صف‌هایی که اکثرشان را مردم عادی تشکیل داده‌اند. تا بوده همین بوده! همیشه در بازار طلا و ارز هم‌زمان با گرانی‌ها شوق مردم برای خرید دلار بیشتر از قبل می‌شود، ولی به‌محض ریزش قیمت‌ها همین مردم سراسیمه برای فروش دلارهایشان باز به خیابان فردوسی می‌آیند. یکی از دلایل اصلی که مردم را به خیابان فردوسی کشانده، حفظ و البته افزایش سرمایه‌های خرد و کلانشان است. در بین افرادی که در صف‌ها حضور دارند چهره‌های مختلفی مشاهده می‌شوند که بارزترین آن‌ها خانم‌های خانه‌دار و افراد مسن هستند. این افراد می‌گویند هیچ بازاری بهتر از ارز سود ده نیست و به همین خاطر می‌خواهیم پول‌های خود را تبدیل به دلار کنیم! در زمزمه‌هایی که باهم دارند پیش‌بینی‌های خود را از افزایش قیمت دلار اعلام کرده و می‌گویند: دلار بالاتر هم می‌رود! توییتر هم از واکنش‌های مردمی به افزایش قیمت ارز بی‌نصیب نماند. با هجوم گرانی دلار به بازار فعالین مجازی توییتر به این مسئله واکنش نشان دادند به صورتی که #دلار به‌سرعت به ترند یک کشور تبدیل شد. یکی از کاربران توییتر چند روز پیش در این مورد نوشت: #دلار در #صرافی‌ها ۴۶۰۰ است که خریدوفروش هم نمی‌کنند، #دلال‌های میدون فردوسی هم می‌گویند: ۵۵۰۰ یعنی فاجعه! وظیفه #تنظیم_بازار هم که بر عهده #دولت نیست! وسط این نابسامانی هم اگر #اغتشاش شد تقصیر #سیستم_آموزشی_کشور است! به‌طور حتم مقصر اتفاق‌های این روز‌های بازار ارز مردم نیستند! مردم حتماً از روی ناچاری آمده‌اند! فکر می‌کنند سود در این بازار است چراکه مدتی است رنگ پیکانه‌امش به خود ندیده و هرروز یک رکورد جدید ثبت می‌کند! شاید اگر بازار دیگری مانند نظام بانکی باسیاست مناسبی وارد عمل می‌شد مردم هرگز با نیت سود بیشتر دل به دریای ناآرام ارزی نمی‌زدند. اما چرا دولت به وعده خود مبنی بر ایجاد ثبات در این بخش عمل نمی‌کند؟ چرا رئیس‌کل بانک مرکزی که گفته بود نرخ دلار به‌زودی ارزان می‌شود، هم‌اکنون به مردم نمی‌گوید علت این گرانی‌ها چیست؟ آقای رئیس‌جمهور که قبلاً به مردم گفته بود خیالشان بابت دلار راحت باشد، این روز‌ها می‌داند در خیابان فردوسی چه خبر است؟