اظهارات گمرک را بپذیریم یا کشفیات قاچاق وزارت اطلاعات؟

خبرگزاری تسنیم: آبان ماه امسال بود که وزیر اقتصاد و دارایی در اظهاراتی قابل توجه گفته بود: «قاچاق از مبادی رسمی نداریم، ممکن است داشته باشیم، اما نام آن قاچاق نیست و باید تخلف را از قاچاق جدا کرد»؛ درست پس از این ادعا بود که واکنش‌های منفی کارشناسان، مسئولان و نمایندگان نسبت به این گفته‌ها شدت گرفت. بر اساس گزارش تلویزیون، از یک سو نقد‌های این افراد و از سوی دیگر نیز بروز برخی اتفاقات موجب شده تا ابهاماتی در پذیرش این گفته‌های آقای وزیر و نیز سایر مسئولان گمرکی به‌وجود بیاید، به‌عنوان نمونه، وزیر اقتصاد در حالی ادعا می‌کند قاچاق از مبادی رسمی وجود ندارد که همین چند هفته پیش، علیرضا دادفر، معاون امنیتی ــ سیاسی استاندار آذربایجان غربی از نیازمند بودن گمرکات این استان به دستگاه‌های آشکارساز دقیق و مجهزتر سخن گفته بود چراکه به‌اذعان وی «در حال حاضر آشکارساز‌های موجود توان مورد انتظار را ندارند و درخواست‌هایی از گمرکات کشور برای اجرای این امر صورت گرفته تا قاچاق سازمان یافته در این استان کمتر شود»؛ یا آنکه حسین فروزان، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری ــ صنعتی ماکو نیز اخیراً عنوان کرده «بخش بزرگی از قاچاق، از مبادی رسمی صورت می‌گیرد؛ مثلاً تعدادی از کامیون‌ها که حدود ۲۰۰ دستگاه هستند صبح از ماکو حرکت کرده و به‌طرف شهر‌های ترکیه می‌روند و اغلب با اجناس قاچاق برمی‌گردند». حالا باید پرسید با وجود موارد این‌چنینی، آیا باز هم می‌توان ادعای به صفر رساندن قاچاق از مبادی رسمی را تکرار کرد؟ ایکس ری‌ها نصب نشده‌اند؛ کنترل‌ها ۱۰۰ درصدی است! گمرک در اظهارات قابل توجه دیگری از «رصد ۱۰۰ درصدی کالا‌های ورودی با سامانه‌های پیشرفته گمرک الکترونیک در ابتدای امسال» سخن گفته است؛ این ادعا از جهات مختلفی مورد نقد قرار گرفته و موجب بروز تردید برای مخاطبان شده است؛ به‌عنوان نمونه امیر خجسته، رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی در این باره بیان می‌کند: «۷۰ درصد اظهارنامه‌های گمرک از مسیر سبز، بدون هیچ گونه کنترلی به‌بهانه تسهیل واردات صادر می‌شود که نتیجه آن خروج میلیارد‌ها دلار ارز از کشور است». از سوی دیگر نیز محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور، بازدیدش از بندر شهید رجایی را در ابتدای امسال این‌گونه توصیف می‌کند: «به رئیس‌جمهور اطلاع دادم این بندر از لحاظ کنترل و ورود قاچاق کالا و ارز تقریباً رهاست چراکه روزانه دو هزار و ۵۵۰ تا ۳ هزار کانتینر از اینجا عبور می‌کنند، اما تنها دو ایستگاه وجود داشت و هر دستگاهی در شبانه‌روز تنها می‌توانست ۱۰ درصد از کانتینر‌ها را بررسی کند». دادستان تهران در ادامه به اظهارات اخیر فردی در تلویزیون اشاره کرد که گفته بود «دستگاهی آوردیم که ماشین‌ها می‌توانند با سرعت ۵۰ کیلومتر از آن عبور کنند» و ادامه داد: «این در حالی است که در طی بازدید‌ها متوجه شدیم که تازه در حال مقدمات نصب این دستگاه‌ها هستند». علاوه بر اینها، همین چند هفته پیش بود که یکی از معاونان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در جلسه کمیسیون امنیت ملی عنوان کرده بود: «عدم تجهیزات کافی در ۱۵۰ مرکز گمرکی جمهوری اسلامی جهت انجام وظایف نظارتی و کنترلی، خود یکی از عوامل اصلی است که موجب قاچاق کالا می‌شود»؛ البته فرود عسگری، رئیس گمرک نیز در ادامه این جلسه گفته است: «نصب دستگاه‌های مجهز و جدید ایکس‌ری که آغاز شده و ۱۹ دستگاه دیگر هم در حال تهیه است، کنترل مرزی در گمرک‌ها تکمیل می‌شود. نیاز نیست که برای همه ۱۵۰ گمرک دستگاه ایکس‌ری قوی بگذاریم، بلکه برای ۳۰ گمرک نیازمند این گونه دستگاه‌ها هستیم»؛ در اینجا عسگری گفته که «نصب دستگاه‌های مجهز و جدید ایکس ری آغاز شده» و «۱۹ دستگاه دیگر هم در حال تهیه است». با این حساب، سؤالی که به ذهن هر مخاطبی خطور می‌کند این است که چگونه گمرک ادعای کنترل ۱۰۰ درصدی کالا‌ها از مبادی رسمی و گمرکات را دارد، اما هنوز برخی از دستگاه‌های ایکس‌ری یا نصب نشده‌اند و یا در حال نصب هستند؟ سیدحسین نقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی طی اظهاراتی از بازدید اعضای این کمیسیون از اتاق فرمان یکی از گمرکات سخن گفته و آن را این گونه توصیف می‌کند: «طی این بازدید مشاهده کردیم طراحی‌های خوبی برای کنترل کالا، توسط نخبگان صورت گرفته بود؛ در این بازدید به ما نشان داده شد که وقتی کالایی با کانتینر به کشور وارد می‌شود، با رنگ آمیزی‌های مشخصی معلوم می‌شود که این کالا مربوط به چه گروه کالایی است. در آنجا عنوان شد که همه گمرکات به این طراحی‌ها مجهز هستند که موجب کاهش قاچاق شده است؛ اما زمانی که برای تست و واقعیت سنجی این موضوع به آذربایجان غربی و مرز بازرگان رفتیم، در کمال تعجب دیدیم این موضوع اصلاً واقعیت ندارد و موارد موجود در این مکان‌ها با آنچه که در آنجا گفته و نیز انجام می‌شد، بسیار متفاوت است. در مرز بازرگان از مسئول دستگاه کنترل‌کننده سؤال کردیم که معنای رنگ‌ها چیست، اما نتوانست هیچ پاسخی به ما بدهد و مدیریت اسف‌بار بود؛ در آنجا برای تست دستگاه‌ها، اسلحه را به‌روی یک تریلی قرار دادیم تا از دستگاه عبور کند و ببینیم که آیا دستگاه نوع آن را تشخیص می‌دهد یا خیر؛ اما وقتی تریلی از دستگاه عبور کرد دستگاه اصلاً آن را تشخیص نداد». در حالی گمرک ادعای کنترل ۱۰۰ درصدی کالا‌های ورودی به کشور را دارد که پرونده‌های بسیاری در خصوص قاچاق از مبادی رسمی در سال جاری توسط وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی در خارج از قلمرو گمرکی کشف و منجر به صدور حکم شده است؛ از جمله این موارد می‌توان به کشف ۱۱۲۸ کانتینر کالای قاچاق توسط وزارت اطلاعات اشاره کرد که درست به‌فاصله چند روز پس از صحبت‌های کرباسیان رسانه‌ای شد؛ هرچند در این باره برخی رسانه‌ها سعی کردند تا این موضوع را به همان موضوع ۲۱۰ کانتینر کالای قاچاق در گذشته ربط دهند، اما نکته مهم آنجاست که سناریو و چگونگی تخلف این دو قاچاق کاملاً از هم متفاوت و مجزا است. به هر حال گمرک، مشتاق به اعلام جرم نیست و تمایل دارد اعلام کند تنها یک «تخلف گمرکی» رخ داده است چراکه در غیر این‌صورت از یک‌سو خودش زیر سؤال می‌رود و از سوی دیگر نیز با تخلف خواندن این اعمال، جریمه و جزای نقدی ناشی از محکومیت قاچاق به‌جای آنکه به خزانه دولت واریز شود، برای گمرک درآمدزا خواهد بود. برخی اظهارات درباره وجود قاچاق از مبادی رسمی، هم قابل توجه است: ــ سیدحسین نقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی: این نماینده مجلس با اشاره به صحبت‌های وزیر اقتصاد مبنی بر آنکه کالای قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور نمی‌شود، گفت: شاید اگر افراد دیگری نیز مسئول گمرک بودند، طوری آمار را اعلام می‌کردند که تصور شود مدیریتشان خوب است. ۷۰ درصد قاچاق از مبادی رسمی صورت می‌گیرد. ــ علی طیب‌نیا، وزیر سابق اقتصاد: ۳۰ درصد قاچاق از مبادی رسمی وارد می‌شود. ــ احمد مرادی، نماینده مردم بندرعباس: آمار فرمانده نیروی انتظامی هرمزگان در کشف و شناسایی ۲۱۰ کانتینر قاچاق در بندرعباس را صحیح می‌دانم و حتی می‌گویم آمار کالای قاچاق از مبادی رسمی بندرعباس بیشتر از این‌ها است. ۹۰ درصد قاچاق سازمان‌یافته از مبادی رسمی عبور می‌کند و بخشی از آن کشف می‌شود مثل همین پرونده و بخش اعظمی از این قاچاق دیده نمی‌شود. ــ سرهنگ توکلی، رئیس پلیس مبارزه با قاچاق استان هرمزگان: بیشترین خلأ‌ها و امکان سوء استفاده شبکه‌ها از مبادی رسمی است یعنی بیش از ۹۰ درصد کشفیات ما از مبادی رسمی بوده است. ــ محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس: بیش از ۵۰ درصد از کالا‌های قاچاق از مبادی رسمی کشور وارد می‌شوند. ــ علی‌اکبر کریمی، نائب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس: واردات قاچاق از مبادی رسمی واقعیتی غیرقابل انکار است. اگرچه به‌طور معمول مسئولان گمرکات این موضوع را انکار می‌کنند، ولی شاهد ورود بخش قابل توجهی از واردات قاچاق از همین مسیر‌های قانونی به داخل کشور هستیم. ــ صدیف بدری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی: هرچند که دولت این مسئله را قبول نمی‌کند، اما از مبادی رسمی ورودی کشور قاچاق کالا وجود دارد. ــ احمد انارکی محمدی، رئیس هیئت تحقیق و تفحص از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز: نمی‌توان گفت: تمامی کالا‌ها از مبادی رسمی کشور به‌وسیله کانتینر وارد و یا از مناطق آزاد خارج می‌شوند، اما ممکن است حجم بالایی از این طریق وارد کشور شود. ــ کمال دهقانی فیروزآبادی، نائب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: در گمرکات باید ایکس ری داشته باشیم تا مأموران گمرکی با دقت بتوانند ورود کنند؛ درحالی که می‌توان گفت: بیشتر کالای قاچاق با تساهل یا نبود ابزار در گمرکات به کشور وارد می‌شوند. ــ سردار حسین اشتری، فرمانده کل نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران: متأسفانه امروز برخی کالا‌های قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور می‌شوند. گمرک‌های ما باید سختگیرانه‌تر عمل کنند. بر اساس مصوبه ستاد کل نیرو‌های مسلح، پلیس باید در تمام مبادی ورودی کشور حضور داشته باشد و بر ورود کالا‌ها نظارت کند. ــ حبیب‌الله حقیقی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز: در طول روز ورود و خروج ۳۵۰۰ کانتینر در پایانه شهید رجایی انجام می‌گیرد و بنابر محدود بودن دستگاه‌های کنترلی امکان کنترل ۲۰۰ کانتینر بیشتر نیست و این نکته را یادآور می‌شود که در طول روز نزدیک به ۳۳۰۰ کانتینر بدون هرگونه کنترلی وارد کشور می‌شود. ــ حجت الاسلام والمسلمین محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور: با همه تلاش‌ها همچنان شاهد ورود کالای قاچاق آن هم به‌صورت کانتینری از مبادی رسمی و غیررسمی هستیم. باید ببینیم چرا موضوعی که رهبری مؤکداً درباره آن دستور دادند و قوانین لازم را در اختیار داریم و حتی یک ستادی برای آن پیش‌بینی شده، همچنان شاهد قاچاق فراوان در کشور حتی از طریق گمرکات رسمی هستیم. ــ محمد حسینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی: اگر بخواهیم با فساد و قاچاق مبارزه کنیم و مدعی آن هستیم که کاهش یافته است، باید اثر آن را در گردش منابع و افزایش تولید مشاهده کنیم، بنابراین تاکنون اثر این موضوع در اقتصاد نمایان نیست و کالا‌های قاچاق همچنان از مبادی رسمی و غیررسمی وارد می‌شود. ــ داوود محمدی، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس: اکنون اطلاعات پیرامون تجار و بازرگانان، مانیفست کالا، سازمان بنادر و دریانوردی و واردکنندگان از طریق سیستم الکترونیک انجام می‌شود. پنجره واحد تجاری میان گمرک، وزارت بهداشت و سازمان استاندارد ایجاد شده، اما اقدامات صورت‌گرفته کافی نیست. در کمیسیون اصل ۹۰ شکایت‌های متعددی وجود دارد که در برخی جا‌ها مربوط به فساد کارکنان و رشوه است. ــ، ولی الله نانواکناری، نماینده مجلس: از مبادی رسمی و گمرکات کشور قطعاً قاچاق انجام می‌گیرد و به هیچ عنوان نمی‌توان ادعا کرد که قاچاق در مبادی رسمی وجود ندارد چراکه رقم بالای قاچاق نمی‌تواند از مبادی غیرقانونی به کشور وارد شود. ــ محمد دهقان، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی: طبق آمار ۸۰ درصد کالا‌های قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور می‌شود. تعدد گمرک خود مبدأ فساد است، حال سؤال این است که؛ چرا حداقل جلوی آن گرفته نمی‌شود؟ ــ سیدحسن حسینی شاهرودی، دبیر کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی: وی با اشاره به آمار ۹۰ درصدی قاچاق کالا از کل واردات که به‌تازگی از سوی وزیر صنعت و معدن و تجارت اعلام شده، گفت: در تکمیل سخنان وزیر محترم صنعت باید بگویم که قسمت قابل توجهی از این حجم کالای قاچاق از طریق مبادی رسمی و به‌ویژه مناطق آزاد وارد کشور می‌شوند. ــ سیدناصر موسوی‌لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی: یکی از دلایل ورود کالا‌های قاچاق به کشور نبود «ایکس‌ری‌های قوی» برای کنترل کالا‌ها و تبانی برخی از واردکنندگان با مأمورین گمرک است، باعث شده تا حجم عظیمی از کالا‌های قاچاق از مبادی و مجاری رسمی وارد کشور شود. ــ محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی: بسیاری از این کالا‌ها از مبادی رسمی وارد می‌شود. صرف ایجاد سامانه برای جلوگیری از امر قاچاق و تلقی این موضوع که با راه‌اندازی چنین سامانه‌ای از این به بعد دیگر شاهد ورود کالای قاچاق به کشور نخواهیم بود، هرگز کفایت نکرده و نمی‌کند. ــ محمدمهدی مفتح، سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی: وی با اشاره به ورود کالای قاچاق از مبادی رسمی کشور اظهار کرد: «درصد قابل توجهی از کالای خارجی در بازار وجود دارد که از مبادی رسمی وارد شده است». ــ آرمان خالقی، قائم‌مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران: عمده قاچاق از مبادی رسمی و با کم‌اظهاری، عدم‌اظهار و یا جاسازی کالا‌ها انجام می‌شود. ــ علی عوض‌پور، دبیر کل اتاق اصناف ایران: بیش از ۷۰ درصدِ کالای قاچاق از مبادی ورودی و قانونی وارد کشور می‌شود. ــ علیرضا رادفر، معاون امنیتی ــ سیاسی استاندار آذربایجان غربی: نیاز است که گمرک‌های این استان نیز به دستگاه‌های آشکارساز دقیق‌تر و مجهزتری تجهیز شوند؛ در حال حاضر اغلب آشکارساز‌های موجود توان مورد انتظار را ندارند، به همین سبب در کمیسیون مربوطه مصوباتی داشتیم و درخواست‌هایی از گمرکات کشور داشتیم تا گمرک‌های آذربایجان غربی به‌خوبی تجهیز شوند تا قاچاق سازمان‌یافته در این استان کمتر شود. ــ محمد مروج حسینی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران: عمده قاچاق پوشاک از طریق مبادی رسمی به کشور صورت می‌گیرد، پرترافیک‌ترین گمرک کشور گمرک بندرعباس است و در مواقعی که رطوبت افزایش پیدا می‌کند دستگاه‌های ایکس‌ری موجود در آنجا به‌درستی کار نمی‌کنند یا معیوب می‌شوند و همچنین در بسیاری از گمرکات کشور هم این دستگاه‌ها وجود ندارند و به‌صورت فیزیکی کانتینر‌ها بازرسی می‌شوند، به همین دلیل احتمال ورود کالای قاچاق بسیار افزایش می‌یابد. ــ قاسم خورشیدی، سخنگوی سابق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز: سهم مبادی رسمی و گمرکات از کل واردات کالای قاچاق به کشور حدود ۴۰ درصد است که البته استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات موجب کاهش قاچاق از این راه شده است. نتیجه آنکه: به‌نظر می‌رسد پاک کردن صورت مسئله کمکی به کاهش میزان قاچاق در کشور نخواهد کرد. آنچه مهم است همکاری دستگاه‌ها و عزمی جدی در مبارزه با قاچاق کالاست تا اقتصاد کشور از این پدیده شوم رها شود.