هیچ ساختمانی بلندتر از حرم رضوی ساخته نخواهد شد

در سال ۸۷ شورای عالی شهرسازی و معماری با توجه به وضعیت نابسامان بافت های مسکونی و تجاری اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) تصمیم می گیرد تا جدای از طرح های تفصیلی و جامع شهر مشهد، طرحی برای منطقه مرکزی این شهر و اصلاح این بافت که از تراکم و ریزدانگی بالایی برخوردار بود تدوین و اجرا کند. این طرح که اجرای آن به خصوص تملک اراضی و تجمیع آنها هزینه بالایی داشت، مشکلاتی نیز برای ساکنان اصلی بافت ایجاد کرد که مهم ترین آن تغییر وضعیت بافت مرکزی مشهد از سکونت دائم شهروندان به اقامت موقت مسافران بود به این معنا که مالکان اصلی خانه ها و کوچه های قدیمی مشهد از این منطقه کوچ داده شدند و به جای آن تعداد زیادی اقامتگاه ساخته شد. علت این امر این بود که به مشاور طرح گفته شده بود اجرای این بهسازی و نوسازی اطراف حرم نباید از محل بودجه عمومی باشد و می بایست هزینه های آن از خود طرح تأمین شود. این اقدام سبب شده بود تا مجری طرح (شهرداری مشهد) نیز از محل صدور پروانه های ساختمانی هزینه های تملک اراضی گران بهای تجاری اطراف حرم را تأمین کند که به گفته برخی کارشناسان همین موضوع ابتدای انحراف از اهداف اولیه بوده است. از دیگر مشکلات ایجاد شده برای حرم مطهر رضوی (ع) و زائران و مجاوران آن حضرت، ایجاد ترافیک شهری در اثر صدور مجوزهای متعدد اقامتی است؛ با این حال می توان چنین ایراداتی را با این توجیه که دیگر با وجود این تعداد مراکز اقامتی در مشهد، مانند سابق شاهد سرگردانی مسافران میان مسافرخانه ها و هتل ها نیستیم، عبور کرد؛ اما مسأله اغتشاش دید افقی اطراف حرم مطهر به دلیل ساخت بلندمرتبه های متعدد که عملا عدول دستگاه مجری طرح از ضوابط آن در اجرا محسوب می شود، قابل اغماض نیست. با این حال شورای عالی شهرسازی و معماری دولت های یازدهم و دوازدهم مصوبه شورای اواخر دولت نهم را لغو کرد و همین مساله موجب شد شائبه سیاسی کاری بوجود بیاید؛ به خصوص که در تمام سال های اجرای این طرح، دستگاه ناظر و مجری محلی (شورای شهر و شهرداری مشهد) در سوی مخالف دیدگاه سیاسی دولت یازدهم قرار داشت و درست پس از آنکه شورای شهر پنجم از افرادی کاملا همسو با این دیدگاه توانستند شورای شهر را در دست بگیرند، شورای عالی شهرسازی و معماری طرح مصوب سال ۸۷ را پس از ۹ سال از زمان اجرا مغایر با ضوابط شهرسازی دانست. شائبه ای که پیروز حناچی دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری آن را رد کرده و این مصوبه را کاملا منطبق با سیاست های حرفه ای شهرسازی و معماری به دور از هر گونه سیاسی کاری می داند. حناچی: تخلف ۳۰ درصدی اجرای طرح سال ۸۷ از مصوبه پیروز حناچی در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره لغو مصوبه سال ۱۳۸۷ شورای عالی شهرسازی و معماری در خصوص بهسازی و نوسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی (ع) ، اظهار کرد: علت لغو مصوبه قبلی این بود که آن طرح مشکلات و عواقبی برای اطراف حرم مطهر رضوی (ع) ایجاد کرده بود که نتایج آن قابل دفاع نیست و در اجرا نیز ۳۰ درصد نسبت به آن طرح در طول این سال ها تخلف شده بود. دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری افزود: اگر حرم مطهر امام رضا (ع) به همراه بافت پیرامونی آن را کاسه ای در نظر بگیریم، در کف و مرکز این کاسه حرم مطر قرار می گیرد؛ در حالی که دیواره های این کاسه را ساخت و سازهای اطراف آن به شکل مرتفع دور حرم را احاطه کرده و عملا نتیجه این شد که از کف کاسه تا بالاتر از دیواره های آن حجم بزرگی از ساخت و سازهایی بی قاعده شکل گرفت. وی با تأکید بر اینکه مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری روند افزایش بلندمرتبه سازی های اطراف حرم مطهر را متوقف کرد، گفت: هنوز طرح جدید جایگزین مصوبه سال ۸۷ نشده است و فعلا در مرحله تدوین راهبردهای آن هستیم تا طرح جدید جایگزین طرح قبلی شود. در این مدت نیز در چارچوب مصوبات شورای عالی عمل خواهد شد. به گفته حناچی در همه دنیا اماکن باارزش فرهنگی ومذهبی تحت حفاظت نسبت به بافت پیرامونی آن قرار دارند و اجازه داده نمی شود سازه های بلندتر و مرتفع تر از سازه اصلی و مادر ساخته شود. وی با تأیید نابسامان بودن بافت اطراف حرم رضوی (ع) در اثر اجرای وتخلف ازطرح بهسازی و نوسازی این بافت، ادامه داد: مهم ترین ایرادی که طرح بهسازی قبلی منطقه حرم مطهر داشت، جِرم گذاری سنگین در این منطقه و همچنین به هم خوردن طراحی منطبق با فرهنگ حاکم بر معماری ایرانی و اسلامی بود. عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران در پاسخ به پرسشی در خصوص امکان تخریب سازه های مرتفع موجود در اطراف بافت حرم مطهر امام رضا (ع) خاطرنشان کرد: تخریب سازه های موجود پیگیری حقوقی فراوانی می خواهد که به احتمال فراوان امکان پذیر نخواهد بود؛ چون این سازه ها پروانه دارند و این مدرک رسمیت داشته و قابل استناد است که برای مالکان آنها حقوق مکتسبه در پی خواهد داشت. با این حال تلاش ما این است که از این پس مانع ساخت و سازهای بدون قاعده و خلاف طرح در اطراف حرم رضوی (ع) شویم و دیگر سازه ای که از حرم بلندتر باشد ساخته نخواهد شد. پژمان: قانونا امکان لغو طرح قبلی تا زمان تصویب طرح جدید وجود ندارد سیدمحمد پژمان، شهرداری سابق مشهد در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی ومعماری اظهار کرد: طرح قبلی بهسازی بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) مصوب سال ۸۷ نیز به تأیید و تصویب نهایی همین شورا رسیده بود و آنچه در شهرداری مشهد اجرا شد، کار من درآوردی و خودسرانه نبود؛ بلکه عینا مفاد طرح به اجرا درآمد. وی ادامه داد: با این حال پس از سال ها، نتیجه این کار نظرات متولیان طرح را تأمین نکرده و تصمیم به کنار گذاشتن آن گرفته اند؛ اما از نظر قانونی تا طرح جدید به تصویب نرسد، امکان لغو طرح قبلی وجود ندارد. وی با بیان اینکه هنوز طرح جدیدی برای بهسازی و نوسازی بافت اطراف حرم مطهر رضوی (ع) به تصویب شورای عالی نرسیده، گفت: آنچه در تیرماه امسال در این شورا به تصویب رسید، صرفا راهبردهایی هستند تا بر اساس آن شرکت مشاور طرح بهسازی و نوسازی را تهیه کند و پس از انطباق با طرح تفصیلی و جامع مشهد، در شورای عالی شهرسازی به تصویب برسد و برای اجرا به شهرداری مشهد داده شود. معاون سابق وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: از آنجایی که طرح تفصیلی مشهد نیز در حال بازنگری است، می بایست یا همان طرح قبلی اجرا شود یا اینکه همه طرح های نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر به صورت استندبای (بدون پیشرفت) متوقف بماند. عضو سابق شورای عالی شهرسازی و معماری ادامه داد: مشکل اعضای این شورا با طرح مصوب سال ۸۷، به هم خوردگی بافت قبلی است؛ اعضای شورا می گویند چرا ساختمان های جدیدی که اطراف حرم ساخته می شود، مخصوص زائران است و دیگر از ساکنان قدیمی منطقه کمتر خانوارهایی در آن باقی مانده اند. به نظر من ساختمان سازی در این منطقه مشکلی ایجاد نمی کند. وی یکی دیگر از مسائل مورد نظر شورای عالی شهرسازی را مرتفع سازی عنوان و خاطرنشان کرد: مشکل اعضای این شورا این است که دیگر طبقاتی به ساختمان ها افزوده نشود و باقی ماندن کوچه های قدیمی با حال و هوای گذشته بهتر است؛ در نقطه مقابل نیز برخی می گویند ادامه وضع سابق دیگر کشش این حجم سنگین جمعیت ساکن و شناور (مسافران و زائران) شهر را ندارد و باید تغییر کند. بنابراین نظرات در خصوص اجرا یا تغییر طرح سال ۸۷ برای بهسازی و نوسازی بافت اطراف حرم رضوی (ع) متنوع است. حسین نژاد: هزینه های اجرای طرح از آنچه پیش بینی شده بود بیشتر شد محمدرضا حسین نژاد، معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر در این خصوص اظهار داشت: در زمانی که مرحوم کازرونی مأموریت یافت تا طرحی جدید برای بافت پیرامونی حرم مطهر امام رضا (ع) طراحی کند، این بافت حقیقتا با مشکلات زیادی روبه رو بود و اغتشاش بصری و نابسامانی گسترده ای به سبب فرسوده و قدیمی بودن بافت و تعدد کوچه های مخروبه در آن وجود داشت. وی با بیان اینکه در آن زمان قرار بود تراز تجاری طرح بهسازی ونوسازی بافت پیرامونی حرم، صفر باشد و هزینه های اجرا از خود طرح به دست بیاید، گفت: به همین منظور شرکت مستقلی با سهامداری دولت و شهرداری مشهد تأسیس شد تا کار تملک اراضی و تجمیع و نوسازی بافت را آغاز کند. این شرکت در طول این سال ها توانست ۴۸ درصد بافت قدیمی را خریداری و نوسازی کند. الباقی نیز همچنان به همان شکل باقی مانده است و نهایتا شورای عالی شهرسازی اجرای آن را متوقف کرد. وی با بیان اینکه اعضای شورای عالی شهرسازی از تبدیل «سکونتی» بودن بافت قدیمی و کوچ ساکنان قدیمی آن به دیگر مناطق مشهد به «اقامتی» و زائری، ناراضی بودند افزود: در طول اجرای طرح از اصول آن برای کسب درآمد بیشتر عدول شد و به ساختمان بلندمرتبه نیز مجوز داده شد با این حال هنوز هم مجریان طرح نمی توانستند هزینه های تملک اراضی را بدلیل بهای بالای اطراف حرم تأمین کنند. به گفته حسین نژاد در زمان اجرای این طرح مقام معظم رهبری نیز درباره خروج ساکنان قدیمی بافت از آن تذکر دادند و این نظر رهبر معظم انقلاب در طرح جامع مشهد لحاظ شد؛ حتی وزیر راه و شهرسازی نیز اعلام کرد نمی خواستیم اطراف حرم رضوی (ع) «دوبی کوچک» شود. حتی برای اجرای طرح و تأمین هزینه های آن، پیشنهاد شد از محل گران شدن بلیت هواپیما، مبلغی به اجرای این طرح داده شود. وی با تأکید بر اینکه اگر قرار باشد طرح جدید اعلام شود، باید هزینه های آن نیز برآورد و منابع مخصوصی برای آن در نظر گرفته شود، تصریح کرد: به نظر من همین طرح فعلی با اندک تغییراتی از سوی شرکت مشاور قبلی امکان اجرا و تأمین نظرات اعضای شورای عالی شهرسازی را دارد و نیاز به تهیه طرح جدید از سوی شرکت مشاور جدید نداشت. معاون شهردار مشهد با بیان اینکه زیرگذر حرم مطهر که از برنامه های مورد اجرا در طرح قبلی بود نیز مسائل جدی دارد تأکید کرد: یکی از ایرادات طرح قبلی، تملک ریزدانه ها و تجمیع اراضی آنها در قطعات ۱۵۰۰ تا ۲ هزار متر مربعی بود که سبب بروز برخی تخلفات در اجرا شد. بعد هم که مجوز ساخت چند طبقه داده شد و سازنده نیز در زمان ساخت چند طبقه دیگر بر طبقات مذکور در پروانه ساخت، به سازه خود اضافه کرد و مجوز را از کمیسیون ماده ۱۰۰ گرفت. نهایتا شاهد چنین مشکلاتی در ساختمان های مرتفع اطراف حرم هستیم. به هر حال به نظر من باز هم امکان کنترل بلندمرتبه ها نسبت به ریزدانه ها بیشتر است.