توقف طولانی پروژه صادرات گاز ایران به عراق

خبرگزاری تسنیم: ایران با وجود دارا بودن حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز اثبات شده و در حالی که سومین تولیدکننده گاز جهان است، نتوانسته در زمینه تجارت جهانی گاز سهم قابل توجهی به دست آورد و اکنون سهم ایران در تجارت جهانی گاز تن‌ها یک درصد است. ******* در این گزارش به موضوع صادرات گاز به عراق می‌پردازیم. کشوری که در دولت یازدهم به عنوان اصلی‌ترین گزینه صادرات گاز همواره مورد توجه بود. امضای تفاهم‌نامه صادرات گاز ایران به کشور عراق در سال ۸۸ صورت گرفت. دو سال بعد این تفاهم‌نامه به قرارداد تبدیل شد. بر اساس این قرارداد ایران متعهد می‌شد که روزانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر کند. حجم این قرارداد که به منظور تأمین سوخت نیروگاه‌های "المنصوره" و "الصدر" بغداد است، با الحاقیه‌ای به ۲۵ میلیون مترمکعب رسید با این تبصره که در روزهای گرم سال این مقدار تا ۳۵ میلیون مترمکعب افزایش یابد. آبان ماه سال ۹۴ نیز دومین قرارداد صادرات گاز ایران به عراق به امضا رسید تا روزانه ۲۵ تا ۴۰ میلیون مترمکعب گاز برای تأمین سوخت نیروگاه "شط البصره" ارسال شود. اگر چه طبق قرارداد نخست، باید صادرات گاز ایران به عراق از سال ۲۰۱۳ آغاز می‌شد، اما به دلیل مسائل امنیتی در کشور عراق ساخت خط لوله در این کشور مطابق با برنامه پیش نرفت. اواخر فروردین‌ماه سال ۹۴ «علیرضا غریبی» مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اعلام کرد که تست ۵۰ کیلومتر از خط لوله صادرات گاز به عراق آغاز شده و در مرحله بعد، تست ۴۷ کیلومتر باقیمانده این خط نیز انجام می‌شود؛ بر این اساس صادرات گاز به کشور عراق از اردیبهشت‌ماه (سال ۹۴) میسر می‌شود؛ اما این وعده محقق نشد. «حمیدرضا عراقی» معاون وزیر نفت در میانه بهار ۹۴ درباره تأخیر صادرات گاز به کشور عراق با تأکید بر این که آمادگی برای صادرات گاز به این کشور وجود دارد، گفت: "البته تست خط لوله صادرات گاز به عراق در اردیبهشت ماه آغاز شد، اما به دلیل مشکلات فنی عملیات به اتمام نرسیده است. اگرچه به دلیل شرایط منطقه، تست خط لوله صادراتی با کمبود آب مواجه است، اما عملیات تست همچنان در حال انجام است و امیدواریم این عملیات تا خردادماه به اتمام برسد. " این عملیات تست و راه اندازی در مرحله اول تا اواسط تابستان ۹۴ و در مرحله دوم تا اواسط زمستان ۹۴ کامل شد و خط لوله ۹۷ کیلومتری صادرات گاز به عراق که از چارمله در استان ایلام آغاز و در نفت شهر (مرز ایران و عراق) به پایان می‌رسد از ابتدای اسفند ۹۴ آماده ارسال گاز به این کشور است. طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، قرار بود صادرات گاز به عراق از اسفندماه سال ۹۴ آغاز شود، اما این مهم محقق نشد. پیگیری خبرنگار تسنیم حاکی از این بود که دو طرف هنوز در خصوص نحوه انتقال وجه پول خرید گاز از ایران به توافق نظر نرسیده‌اند و مذاکرات بر سر این موضوع ادامه دارد. در پایان اردیبهشت‌ماه ۹۵، هیئتی از بانک مرکزی ایران عازم عراق شد تا این مسئله را حل و فصل کند. در این سفر وزارت برق عراق که خریدار گاز ایران است، پایان خردادماه ۹۵ و اوایل تیرماه ۹۵ را زمانی مناسب برای آغاز دریافت گاز از ایران اعلام کرد و شرکت ملی گاز ایران نیز این زمان را مورد تأیید قرارداد، اما به دلیل عدم توافق دو طرف بر روی مسائل مالی و نحوه تسویه پول گاز دریافتی از سوی عراق، آغاز این صادرات گاز به تعویق افتاد. مذاکرات مالی دو طرف ادامه داشت تا اینکه میانه اسفند سال گذشته «حمیدرضا عراقی» مدیرعامل شرکت ملی گاز از آغاز صادرات گاز به بصره عراق از سال ۹۶ خبر داد. در حالی که سال ۹۶ آغاز شده و خبری از آغاز صادرات گاز ایران به عراق نبود، «بیژن زنگنه» وزیر نفت ۲۷ فروردین در جمع خبرنگاران در این خصوص گفت: "قرارداد صادرات گاز به عراق از اردیبهشت اجرایی می‌شود و مشکل آن فقط گشایش LC از سوی دولت عراق است که با رفع آن صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز به عراق آغاز می‌شود. " عدم گشایش LC از سوی دولت عراق در حالی است که این کشور به شدت به گاز ایران برای تأمین سوخت مورد نیاز نیروگاههای خود و همچنین سوخت مورد نیاز شهر‌ها نیازمند است. از اینرو نمی‌توان عدم بازگشایی LC و رفع مشکل جابه جایی پول را که بیش از یک سال در دست بررسی دولت دو کشور است، با اهمال کاری طرف عراقی مرتبط دانست بلکه به نظر می‌رسد با وجود ادعای دولت مبنی بر رفع مشکلات بانکی در دوران پسابرجام و با گذشت حدود ۲ سال از امضای برجام، مشکلات مراودات بانکی به شدتی برقرار است که ایران و عراق با وجود ماه‌ها آماده بودن برای آغاز تجارت گازی، منتظر رفع مشکل انتقال پول هستند. آخرین اظهار نظر رسمی در این خصوص به تاریخ ۱۸ اریدبهشت ماه سال جاری باز می‌گردد. در این روز «حمید رضا عراقی» مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران گفت: "طبق برنامه ششم، ایران باید ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز صادر کند، که در همین راستا دو روز گذشته با عراق مذاکره کردیم و بانک مورد نظر در عراق برای مبادله پول مشخص شد و قرار شد کشور عراق LC باز کند تا صادرات گاز به عراق آغاز شود، ایران باید ۵۰ میلیون متر مکعب در روز گاز به عراق صادر کند. "