۱ میلیون و ۲۰۰ هزار شغل در سال فقط با کنترل قاچاق ایجاد می‌شود/ امروز نیازمند جهاد ضد بیکاری هستیم

سرویس اقتصادی فردا: یکی از اصلی‌ترین چالش‌های انتخاباتی بحث اقتصاد بود. کاندیداها در این خصوص طرح و ایده‌های متفاوتی داشتند. در همین خصوص با دکتر امیر غلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد و پژوهشگر مسائل اقتصادی به گفتگو پرداختیم.

فردا: اوضاع اقتصادی و معیشت مردم در این ۴ سال خیلی بدتر از آن چیزی شد که در سال ۹۲ بود. به نظر شما مساله اقتصادی کشور چیست؟

چیزی که امروز مردم بیشتر از آن رنج می برند مساله اشتغال است. اگر ساختار اقتصاد را به سمت و سویی ببریم که تولید را هدف‌گیری کرده باشد، شاهد این خواهیم بود که با افزایش تولید مولفه ای که به نام اشتغال افزایش پیدا کند.

در این سالها بیشتر شاهد آن هستیم که به سیاست های کلان اقتصادی توجه شده و به سیاست های خرد کمتر پرداخته شده و این موضوع منجر به این شده که سطح تولید در اقتصاد کاهش پیدا کند و در نتیجه حجم بیکاری افزایش و نرخ اشتغال پایین بیاید.

بیشتر بنگاه ها از حداقل ظرفیت استفاده می‌کنند

بر اساس مبانی اقتصاد مهم این است که بنگاه ها در نقطه بهینه کار کنند. ولی امروز شاهد هستیم که اغلب بنگاه ها با حداقل ظرفیت مشغول فعالیت بوده و شاهد ظرفیت های خالی در بخش های مختلف هستیم. در بخش صنایع پوشاک، کارگاه های کفش، کشاورزی و دامپروری و لوازم خانگی یا شوینده در پایین‌ترین سطح مشغول فعالیت هستند مقلا در بحث شوینده‌ها حدود 70 درصد ظرفیت خالی داریم. در دامپروری حدود 40 درصد با ظرفیت خالی روبه رو هستیم که اینها قابلیت افزایش تولید را به شکل بالقوه دارند. اگر حمایت درست از سوی دولت از این صنایع و بخش ها و سیاست ها در جهت تولید صورت بگیرد می توانیم اشتغال زیادی ایجاد کنیم. این مستلزم داشتن نقشه راه مناسب است. هدف، جهاد ضد بیکاری است. هدف این است که بیکاری را در اقتصاد ریشه کن کنیم.

سرمایه گذاری باید براساس ساختار بنگاه‌های تولیدی باشد

آمارهایی که در اقتصاد منتشر می شود بیکاری را 12.7 درصد نشان می دهد. یعنی حدود 2700000 هزار نفر بیکار داریم که اگر بخواهیم برای آنان شغل ایجاد کنیم باید سرمایه گذاری را بر اساس ساختار بنگاه های تولیدی بنا کنیم. یعنی نقشه ای تدوین کنیم که بنگاه ها در پروسه زمانی معین افزایش ظرفیت داشته باشند، هزینه ها را در اقتصاد کاهش دهیم، کالای با کیفیت ایرانی را با قیمت پایین تولید کنیم که خود این قیمت ارزان موجب مزیت رقابتی شده تا مورد انتخاب برای فرد ایرانی باشد. این موضوع به لحاظ اقتصادی دو اثر دارد که اصطلاحا اقتصاددانها به آن اقتصاد جانشینی یا اقتصاد درآمدی می گویند. یعنی کالای با کیفیت ایرانی تولید کنیم که جایگزین کالای خارجی شود. اثر درآمدی این موضوع جایی است که قدرت خرید مردم افزایش پیدا کرده، به نوعی کالا را با قیمت ارزانتر تهیه کرده اند و بخشی از درآمدشان برای آنها ذخیره شده است.

از طرف دیگر زمانی که بحث تولید را در داخل جهت گیری می کنیم این موضوع می تواند با خیلی از بازارها در اقتصاد ما گره بخورد. وقتی ما سطح واردات را در اقتصاد به واسطه تولید کالای با کیفیت ایرانی کاهش می دهیم یعنی از خروج ارز در اقتصاد جلوگیری کردیم. یعنی تقاضا برای ارزی که داشتیم برای تهیه کالاهای وارداتی کاهش پیدا می کند. تقاضا نسبت به عرضه کاهش پیدا کند، یعنی قیمت ارز پایین می آید و این یعنی افزایش قدرت خرید مردم. اگر این موضوع ادامه پیدا کند شاهد این هستیم که مردم روز به روز قدرت خریدشان افزایش پیدا می کند و کالاهای مورد نیاز را با قیمت مناسبتری تهیه می کنند.

گردشگری حلال راه مناسبی برای ارزآوری است

80 میلیون شیعه در سرتاسر دنیا وجود دارد. اگر این شیعه ها تمایل داشته باشند هر 5 سال یک بار وارد ایران شوند، یعنی هر سال شاهد این هستیم که 16 میلیون گردشگر شیعه وارد اقتصاد ما می شود که از این 16 میلیون اگر هر کدام حداقل 1000 دلار در اقتصاد ما ارز آوری کنند چیزی حدود 16 هزار میلیون دلار ارز آوری را سالانه از بابت گردشگری حلال در اقتصاد خواهیم داشت. در گردشگری پزشکی هم به همین صورت. اگر سازماندهی هدفمندی صورت بگیرد و در استانهای مختلف پزشکی را به صورت تخصصی نگاه کنیم می تواند از این منظر هم گردشگری را تقویت کنیم و ارز آوری بالایی را در اقتصاد شاهد باشیم. حتی در بحث تولید صنایع مهندسی پزشکی گام برداریم که هم می تواند نیروی کاری را که در دانشگاه ها تربیت می کنیم، شغلشان را ساپورت کنیم و هم ارز آوری از بابت خدماتی که به گردشگرهایی که برای سلامت پزشکی وارد اقتصادمان شود، داشته باشیم.

ایجاد 1 میلیون 200 هزار شغل در سال فقط با کنترل قاچاق

مبارزه با قاچاق بحث دیگری است که می تواند از اشتغال حمایت کند. با کنترل قاچاق در سال حدود 1میلیون 200 هزار شغل می توان در اقتصاد ایجاد کرد. هدف گیری تولید نه تنها می تواند جهاد ضد بیکاری باشد، بلکه می تواند بقیه ساختار اقتصاد را هم بهبود ببخشد. از طریق بازار ارز. یعنی شوک های ارزی به سمت کاهش نرخ ارز را شاهد خواهیم بود و قدرت خرید در اقتصاد ما افزایش خواهد داشت که تماما مستلزم این است که نقشه راه را با استفاده از نخبگان ایرانی در این جهت پیش ببریم که قابل دسترسی است.

فردا: یکی از اتفاقاتی که در دولت یازدهم افتاد بیشتر شدن ورود توریست به کشور بود؛ چرا نتوانست منجر به اشتغال شود؟

باید بسترهایی هم ایجاد شود. توریسم پزشکی را در نظر بگیرید که فرد برای امور پزشکی قرار است یک ماه یا دو ماه در اقتصاد ما زندگی کند. در این مدت تنها نیست. حداقل یک یا دو نفر را با خود به همراه می آورد. باید بسترهایی داشته باشیم که فرد و همراهانشان زندگی راحت داشته باشند، چراکه برای ما ارز خرج می‌کنند.

کالای مرغوب ایرانی باید در اختیار گردشگران قرار بگیرد

فردا: پس توریسم هدفمند برای ما مهم‌تر است.

بله. به همین دلیل گفتم که توریسم ما باید استانی باشد. توریستی که در استان مستقر می شود باید امکانات رفاهی، تفریحی و ...مناسب داشته باشد. همچنین تولید کالاهایی برای آنها داشته باشیم. باید فرهنگ توریسم را بشناسیم و بدانیم توریستی که وارد می شود به دنبال چه چیزی است؛ خواسته ها و نیازهای مناسب را برای او فراهم کنیم که برای ما ارز آوری داشته باشد. اگر کالای وارداتی در اختیار توریستی که وارد کشور می شود، قرار دهیم ارز در نهایت خارج می شود و به جای دیگری می رود. لذا باید پوشاک او را خودمان تهیه کنیم، اگر فرزندش را با خود به همراه دارد، باید اسباب بازی در داخل تولید شود نه اینکه اسباب بازی وارداتی در کشور ما استفاده کند. اگر توریسم به کفش نیاز دارد، کفش داخلی را استفاده کند، باید بسترهایی را فراهم کنیم که ارز وارد شده به کشورمان خارج نشود و این ارز بابت تولید کالاهای ایرانی خرج شود. یعنی تقاضای توریسم برای کالاهای با کیفیت ایرانی باشد.

منظور از بستر و نقشه راه این است، سیاست ها طوری باشد که اگر کالایی با کیفیت بالای ایرانی تولید می شود از واردات آن جلوگیری کنیم. از واردات کالای تجملی و لوکس که می تواند عدم اطمینان ایجاد کند و شوکی باشد بر قیمت کالاهای ایرانی، جلوگیری کنیم. اگر هدف این است که جهاد ضد بیکاری انجام دهیم باید سیاست اقتصادی ما اعم از مالی، پولی، ارزی و تجاری و گمرکی و بازرگانی به صورت هماهنگ در این جهت باشد. نه اینکه سیاست مالی ما در جهت ضد بیکاری باشد، اما سیاست پولی بر عکس آن عمل کند. زمانی سیاست های کلان اقتصادی موفق خواهد بود که ساختار بدنه اقتصاد خرد را به درستی شکل داده باشیم. . اگر این مورد به شکل مناسبی نباشد قطعا در سیاست های کلان دچار آزمون و خطا خواهیم شد و در نهایت متضرر می شویم.

فردا: دولت فعلی چنین نقشه راهی نداشت؟

برنامه ریزی و سیاست ها در این دولت کلان بود. آن چیزی که برای ما امروز مهم تر است، ساختار اقتصادی خرد و اصلاح آن است. باید در قوانینی را که بر سر کار کارفرماست بازنگری کنیم و تدوین مجددی صورت پذیرد. برای مثال قوانین طوری نباشد که کارفرمایان تولیدی کارگاه ها تمایل به تولید نداشته باشند.

فردا: یکی از نکاتی که به عنوان مردمی کردن اقتصاد مطرح شده، بحث مالیات بود. به نظر شما برای اصلاح مالیات که ما را به سمت تولید و اشتغال ببرد، چه باید کرد؟

مالیات دو بخش دارد. مالیاتی که از همه می گیریم و مالیاتی که ایشان بحث 4 درصدی‌ها را مطرح کردند که منظور مالیات بر مجموع درآمد است که از اقشار ثروتمند گرفته می شود. این مالیات ضمن آنکه منبع درآمد و دارایی برای دولت است می تواندکنترل کننده تورم در اقتصاد باشد. در نتیجه ان شما شاهدید که در جامعه بیکاری از بین می رود و افراد صاحب شغل و درآمد می شوند و منزلت اجتماعی پیدا می کنند، تبعات اجتماعی را نیز به دنبال خواهد داشت. امنیت بیشتر خواهد شد، چون فرد بیکار در معرض ناهنجاری های اجتماعی قرار نمی گیرد که پلیس بخواهد هزینه بیشتری برای این ناهنجاری ها صرف کند. این امنیت به نوعی می تواند حمایت کننده ثروت افراد ثروتمند در جامعه باشد. یعنی چیز غیر معقولی نیست و عامه پسند است. چه افراد با دهک های درآمدی بالا و چه دهک های درآمدی پایین.

مالیات بر درآمد اقشار ثروتمند منبعی برای ایجاد اشتغال

توجه داشته باشید کشور ما اسلامی است و اعتقادات مذهبی دارد؛ امروز شاهد هستیم که در اقتصاد ما زمانی که مراسم عزاداری امام حسین (ع) برپا می شود افراد چقدر هزینه می کنند. حال اگر این موضوع تبیین شود و بدانند که مالیاتی که از مجموع درآمد پرداخت می کنند، بابت این است که بخشی از بیکاری در اقتصاد ما رفع می شود و اشتغال را حمایت می کند یا به شکل یارانه به اقشار آسیب پذیر جامعه که آنها را به یک سطحی از تعادل سوق می دهد، یعنی سبد غذایی آنها را پر می شود خود نوعی انفاق است که جهت گیری آن را می توانیم به شکل کشوری داشته باشیم تا اینکه فرد بخواهد به تنهایی وارد این حوزه شود. بنابراین به نظر من اگر چنین سیستمی ایجاد شده و مالیات بر درآمد از اقشار ثروتمند گرفته شود می تواند منبع مناسبی در جهت جهاد ضد بیکاری، ایجاد تولید و اقتصاد مقاومتی باشد.

فردا: با توجه به وضعیت کشور و ظرفیت های اقتصادی وعده ایجاد 5 میلیون شغل، محقق می شود؟

آقای دکتر قالیباف مطرح کرده بودند که در یک دوره 4 ساله 5 میلیون شغل ایجاد کنند. یعنی سالی 1میلیون 200 شغل. چیزی که امروز محقق شده و آمارها نشان می دهد 700 هزار تاست. ما با این آمار 500 هزار شغل فاصله داریم. پس قابل دسترس است. محورهایی را گفتم. بدنه بنگاه های تولیدی را در نظر بگیرید، در بیش از 70 درصد از صنایع کشور 50 درصد ظرفیت خالی است که برخی صنایع قابلیت آن را دارند که تقاضا برای آن ایجاد شود. مثل صنعت پوشاک، نساجی، کفش، دامپروری، صنایع لوازم خانگی. امروز جمعیت ایران حدودا 80 میلیون نفر است. یک جمعیت 80 میلیونی داریم که سالانه متقاضی پوشاک است. پوشاک در فصول مختلف تغییر می کند. در هر فصلی پوشاک و لباس متناسب با آن فصل را افراد در جامعه متقاضی هستند. 80 میلیون تقاضا را ضربدر 4 کنید رقم قابل توجهی تقاضا برای فقط پوشاک در اقتصادمان شاهد هستیم. در حال حاضر می بینیم 25 درصد از ظرفیت بنگاه های اقتصادی فعال بوده و عمده پوشاک در اقتصاد ما وارداتی است. اگر شما کالای با کیفیت ایرانی ایجاد کنید و بستر برای بنگاه اقتصادی فراهم شود نگرانی از بابت پوشاک نخواهیم داشت. در میان تقاضا برای پوشاک، ذخیره ارزی نیز خواهیم داشت. به همین میزان تقاضا برای ارز را در اقتصاد کاهش می دهیم. از این منظر می توانیم ذخیره سازی ارزی داشته باشیم و در بازار ارز شوک کاهش تقاضا را داشته باشیم و به دنبال آن نرخ ارز کاهش یابد.

فردا: اقتصاد دانش بنیان بحثی بود که در انقلاب اقتصادی مطرح شد؛ اما به خوبی جا نیفتاده است که چطور به اشتغال کمک می کند، در این باره کمی توضیح دهید؟

یکی از اهداف در اقتصاد دانش بنیان این است که بین دانشگاه و صنعت ارتباط درستی ایجاد کنیم. یعنی جهت گیری را در تدوین سر فصل درسی رشته ها داشته باشیم. حتی ایجاد رشته های بین رشته ای داشته باشیم که خود جذابیت دارد، هم برای فراگیران و هم برای صنعت که می تواند از بدو شروع صد هزار شغل ایجاد کند. یعنی 100 هزار شغل را از طریق اقتصاد دانش بنیانی که امروز در اختیار داریم ایجاد کنیم. ضمن اینکه اگر ساختار را تغییر دهیم و لینک ارتباطی مناسب بین صنعت و دانشگاه ایجاد کنیم در نهایت شاهد این خواهیم بود که متقاضی علم می داند که پس از اتمام دانشگاه دوره کارشناسی جایگاه وی در صنعت در کجا قرار دارد. یا بعد از 6 سال درس خواندن و گرفتن مدرک کارشناسی ارشد، فرد جایگاه خود را در صنعت می داند.

ایجاد ارتباط میان باشگاه های ورزشی و بازار بورس و سهام

از طرفی دولت هزینه هایی برای تربیت نیروی انسانی نمی کند که صنعت متقاضی آن نیست، بخشی از بار هزینه های آموزشی که دولت ها طی دوره های مختلف انجام می دهند، کاهش پیدا می کند که از این بابت می تواند ذخیره ارزی برای دولت باشد که بتواند به اهداف دیگررسیدگی کند. از طرف دیگر می توانیم اطمینانی را برای فرد دانشجو ایجاد کنیم که بعد از تحصیل جایگاهش را در صنعت بداند. یعنی صاحب درآمد است تا بتواند برای آینده خود برنامه ریزی کند که این نه تنها تبعات اقتصادی دارد؛ بلکه تبعات اجتماعی هم خواهد داشت. اگر این موضوع خیلی گسترده انجام شود سالی 200 هزار شغل از طریق اقتصاد دانش بنیان ایجاد خواهد شد. نه تنها اقتصاد دانش بنیان، می توانیم رویکرد بهتری هم در اقتصاد ورزش داشته باشیم. امروزه باشگاه های مختلف ورزشی وجود دارد. باید طوری برنامه ریزی شود اقتصاد این باشگاه ها از قِبل تولیدات خود باشگاه تامین شود. زمانی می توانیم این مهم را داشته باشیم که بین باشگاه های ورزشی با بازار بورس و سهام لینک ارتباطی ایجاد کنیم که هر تیمی که قدرت بیشتری داشته باشد ارزش سهام آن نیز ارزشمندتر خواهد بود. ساپورت مالی هم از بدنه جامعه ایجاد شود، از طریق طرفداران آن ایجاد خواهد شد. طوری نباشد که باشگاه ها وابسته باشند به دولت ها و دولت ها بخشی از درآمدهای خود را هزینه این باشگاه ها کنند. از این منظر می توانیم هم ارز آوری داشته باشیم هم بخشی ارزهای دولتی ذخیره شود تا دولت بتواند برای موارد دیگری که مد نظر است، هزینه کند.