پیشرفت ماهانه ۰.۵ درصدی برای بزرگترین پالایشگاه بنزین کشور

سرویس اقتصادی فردا؛ سهیلا روزبان: بیژن زنگنه که پیشتر از بی‌نیاز شدن از واردات بنزین در مهرامسال خبر داده بود به تازگی تحقق این وعده را به سال آینده موکول کرده و البته جزئیاتی در رابطه با زمان دقیق آن اعلام نکرده است. این در حالی است که معاونین مقام ارشد نفتی کشور پیشتر از این زمان بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس را اسفند 94 اعلام کرده بودند. اما تاخیرهای پی در پی در زمان بهره برداری پالایشگاه ستاره خلیج فارس در حالی رخ می دهد که به گفته مطابق با اظهارات محمود شیری، مدیرعامل سابق تاپیکو(بزرگترین سهامدار این پالایشگاه) در اردیبهشت ماه 94، زیان(عدم النفع) ناشی از هر روز تاخیر در راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، 20 تا 30 میلیون یورو است.

به عبارتی اگر تاخیر صورت گرفته در افتتاح این پروژه را حداقل یک سال یعنی 365 روز در نظر بگیریم می توان ادعا کرد که بدعهدی صورت گرفته در این دولت بین هفت میلیارد و 300 میلیون یورو تا 10 میلیارد و 950 میلیون یورو به اقتصاد ایران زیان وارد ساخته است.

پالایشگاهی که حالا بیش از هر زمان دیگری در تیرراس توجه ها قرار گرفته است با ظرفیت پالایش ٣٦٠ هزار بشکه در روز سومین پالایشگاه و با ظرفیت تولید ٣٦ میلیون لیتر بنزین با کیفیت یورو ٤ و ٥، بزرگترین پالایشگاه تولید بنزین کشور به شمار می آید که معادل ٥٥ درصد مجموع تولید دیگر پالایشگاه‎های کشور، بنزین تولید می کند و با تکمیل همه فازهای آن مجموع تولید بنزین کشور به بیش از ١٠٠ میلیون لیتر خواهد رسید.

بنزینی که به گفته رئیس انجمن سازندگان تجهیزات نفتی کشور در حد استاندارد های یورو 4 است. رضا پدیدار در حالیکه بخش عمده ای از بنزین تولید شده در کشور را در حد استاندارد یورو 3 و حتی یورو2 می داند ، به خبرنگار «فردا» می گوید: در حال حاضر بخش عمده ای از بالا بودن مصرف سوخت در ایران به دلیل استاندارد پایین بنزین ها و اکتان پایین آنها است. چرا که پایین بودن سطح اکتان سرعت سوخت بنزین را افزایش داده و مصرف آنها را 1.5 الی 2 درصد بالا می‌برد.

او که امیدوار است با بهره برداری از پالایشگا ه ستاره خلیج فارس کیفیت بنزین تولیدی در کشور کمی بهبود یابد، اظهار داشت: ستاره خلیج فارس تنها پالایشگاهی است که خوراک میعانات گازی برای تولید بنزین استفاده می کند، همین مساله کیفیت بنزین تولیدی در آن را افزایش داده و در حد استاندارد یورو 4 قرار داده است.

وعده هایی که محقق نشد

اما تاخیرهای پی در پی در زمان افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس راهبردی ترین پروژه نفتی کشور بعد از پارس جنوبی لقب گرفته و خودکفایی در تولید بنزین در حالی رخ داده که بیژن زنگنه از همان روزهایی که به عنوان گزینه پیشنهادی حسن روحانی برای وزارت نفت به مجلس شورای اسلامی معرفی شد، بهره برداری از این طرح ملی را اولویت خود عنوان می کرد و هفتمین بند از برنامه های کوتاه مدتش برای اداره وزارت نفت را به «تلاش برای فعال کردن و به نتیجه رساندن مرحله به مرحله پالایشگاه ستاره خلیج فارس» اختصاص داد. اما اظهارات او به همین جا ختم نشد و وقتی در پنجم شهریور 1392 برای اولین بار در کسوت وزیر نفت دولت یازدهم در برنامه نگاه یک حضور یافت، تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس را از نان شب هم واجب تر دانست.

در آن روزها که دومینوی تخریب عملکرد دولت های قبل در کابینه به راه افتاده بود، پیشرفت کند احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال های 85 تا 92 مورد انتقاد قرار می گرفت. به طوری که در همان سال ابتدایی دولت یازدهم بیژن زنگنه پس از بازدید از پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس گفت: این طرح در حال حاضر نشان دهنده یک اغتشاش مدیریتی است که می توان از آن به عنوان موردی خاص برای تدریس استفاده کرد.

وی درصد پیشرفت این پروژه را متناسب با میزان هزینه ها ندانست و اعلام کرد: با وجود هزینه های انجام شده در این سال ها حتی یک فاز این پالایشگاه هم راه اندازی نشده است. زنگنه با اشاره به عنایت ویژه مقام معظم رهبری به طرح پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به عنوان یک طرح ملی، پیشرفت کنونی آن را مایه شرمساری دانست و اظهار کرد: پس از گذشت 8 سال و اندی از شروع این پروژه، این طرح هنوز به نتیجه نرسیده است.

متوسط پیشرفت ستاره خلیج فارس در دولت احمدی نژاد 10 درصد، روحانی 5.5 درصد

این اظهارات در حالی مطرح شد که نگاهی به روند پیشرفت احداث ستاره خلیج فارس نشان می دهد که در ابتدای دولت یازدهم این پروژه از پیشرفت حدود 68 درصدی برخوردار بوده است. اما حالا بعد از گذشت بیش از سه سال از آغاز فعالیت این کابینه، دولتمردان اقتصادی از پیشرفت حدود 85 درصدی آن در 3 سالگی دولت خبر می دادند. به عبارت دیگر با یک حساب کتاب سرانگشتی به خوبی می توان دریافت که مهمترین پروژه راهبردی صنعت نفت، البته بعد از پارس جنوبی، در دولت یازدهم سالانه تنها 5.5 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است؛ در حالیکه متوسط پیشرفت فیزیکی آن در دولت نهم و دهم سالانه حدود 10 درصد بوده است. اما روند بسیار کند تکمیل این طرح ملی و تاخیر مکرر در راه‌اندازی این پالایشگاه در حالی صورت می گیرد که مطابق با اظهارات محمود شیری، مدیرعامل سابق تاپیکو(بزرگترین سهامدار این پالایشگاه) در اردیبهشت ماه 94، زیان(عدم النفع) ناشی از هر روز تاخیر در راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، 20 تا 30 میلیون یورو است. این در حالی است که کل اعتبار برآورد شده برای تکمیل این طرح حدود 3.8 میلیارد یورو بود ولی تاکنون براساس اطلاعات اعلام شده توسط مدیرعامل بزرگترین سهامدار این پالایشگاه مبلغی بیش از 4 میلیارد یورو به آن تزریق شده است ولی حتی یک فاز آن هم به بهره برداری نرسیده است.

اعتراض بهارستان نشین به زنگنه

وزیر نفت دولت یازدهم که در روزهای ابتدای فعالیتش انگشت اتهام خود را به سوی دولت های قبل نشانه رفته بود، حالا خود در معرض اتهام قرار گرفت و عملکردش با انتقاد بهارستان نشینان مواجه شد. 27 مرداد 94 بود که نادر قاضی پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی مجلس، در بخشی از طرح سوال خود از وزیر نفت با اشاره به احتمال پایین تحقق وعده وزارت نفت مبنی بر بهره برداری از فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس تا پایان امسال با وجود هزینه ای حدود سه میلیارد یورو در این طرح گفت: اقتصاد کشور باید روزانه 30 میلیون یورو بابت این تاخیرها خسارت بپردازد. انتظار این بود که بتوانید روند اجرایی این طرح را فعال تر کنید؛ نه اینکه روند پیشرفت این طرح با همان سرعت قبلی و حتی کندتر از آن در دو سال اخیر ادامه پیدا کند و بهره برداری از فاز اول این طرح بارها به تاخیر بیفتد.

قاضی پور با طرح این سوال که نقش و جایگاه وزارت نفت به عنوان نهاد ناظر در برابر حضور افراد بی‌تعهد و بی‌مسئولیت و سست در این پروژه‌­های ملی و کلان صنعت نفت کشور چیست، گفت: آیا این منطقی است که وزارت نفت به بهانه اینکه این طرح ها توسط بخش غیردولتی انجام می شود می تواند نسبت به کم تحرکی سهامدارانی که هیچ‌گونه تعهدی برای حل مشکلات صنعت پالایشی کشور و پروژه­‌های ملی ندارند و فقط به سود و زیان خود فکر می­‌کنند، سکوت کند؟ پس چه نهادی در کشور باید مدافع منافع ملی نفت ایران باشد.

نمایندگان مجلس بعد از اینکه تذکرات خود به وزیر نفت را بی تاثیر دیدند، طی نامه ای به مرد اول کابینه خواستار رسیدگی به روند پیشرفت این پروژه ملی شدند . 13 آبان سال گذشته بود که 154 نماینده مجلس شورای اسلامی به همت ابوالقاسم جراره، نماینده بندرعباس و عضو کمیسیون صنایع معادن مجلس نامه ای به رئیس جمهور ارسال کردند.

در بخشی از این نامه آمده بود" انتظار می‌رفت که وزارت نفت دولت تدبیر و امید بتواند روند اجرایی این طرح را فعالتر کند، اما در عمل علیرغم انتقادات فراوان نسبت به روند کند پیشرفت این پروژه در دولت قبل، روند پیشرفت این طرح با همان سرعت قبلی و حتی کندتر از آن، در دو سال اخیر ادامه دارد و بهره برداری از فاز اول این طرح باز هم با تاخیر مواجه است. سطح پیشرفت این پروژه در 84 درصد قرار دارد و با وجود گذشت بیش از 2 سال ازروی کارآمدن دولت تدبیر و امید، سرعت پیشرفت ماهیانه آن 5/0 درصد بوده است. لذا ضرورت به اهتمام وزارت نفت برای قطع کامل خام فروشی میعانات گازی و تاکید بر ضرورت تسریع در اجرایی شدن این برنامه با تکمیل طرح پالایشگاه های ستاره خلیج فارس و احداث پالایشگاه سیراف، لازم است که این وزارتخانه، با تغییر رویکرد کنونی و اتخاذ تصمیمات جدیتر، نسبت به تسریع در تکمیل این پروژه ملی اقدام کند. لذا امضا کنندگان این نامه درخواست دارند که جنابعالی دستور بررسی و رسیدگی جدی برای رفع موانع راه اندازی پروژه راهبردی و ملی پالایشگاه ستاره خلیج فارس را صادر کنید".

از افزایش واردات بنزین تا رویای خودکفایی

اما تاخیرهای پی در پی در بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس تنها بخش از رویای بی نیازی از واردات بنزین است چرا که بر اساس آمار، واردات بنزین در سال 95 به 18 میلیون لیتر در روز رسیده است. آمارها می‌گویند میانگین مصرف بنزین در سال 95، روزانه 85 میلیون لیتر بوده و پیش‌بینی می‌شود به 95 تا 100 میلیون لیتر در روز برسد. دولت در سال 94، بیش از 2/3 میلیارد لیتر بنزین به ارزش یک میلیارد دلار به کشور وارد کرد تا بعد از گذشت 10 سال از اجرای قانون سهمیه‌بندی، بالاترین رکورد را برای واردات بنزین ثبت کند. به گفته برخی از کارشناسان این صنعت باید ریشه آن را در کیفیت بنزین تولید داخل و اکتان پایین آن جستجو کرد .

اکتان پایین و مصرف بالای بنزین

رضا پدیدار رئیس انجمن سازندگان تجهیزات نفتی در این‌باره به خبرنگار «فردا» می گوید: برخی گزارش‌ها نشان می دهد که مصرف سوخت در ایران پنج لیتر در روز به‌ازای هر خودرو است که در مقایسه با فرانسه با ١,٩ لیتر، آلمان و ژاپن با ٢.٥ لیتر و انگلستان با ٣.٥ لیتر بسیار بالا است.

از طرفی برابر آمار منتشره از سوی مرکز مطالعات انرژی آمریکا، متوسط سرانه مصرف بنزین، در سال ٢٠١٠ در ایران با جمعیتی بالغ بر ٧٥,١ میلیون نفر، حدود ٣٠٨ لیتر است. اما متوسط سرانه مصرف بنزین، در مجموع ٢٨ کشور عضو اتحادیه اروپا با جمعیتی حدود ٥٠٧ میلیون نفر، حدود ٢٤٧ لیتر است. یعنی سرانه مصرف بنزین هر فرد در ایران ٦١ لیتر بیشتر از سرانه مصرف بنزین هر فرد در کشورهای عضو اتحادیه اروپاست.

پدیدار همچنین سرانه مصرف بنزین در کشور را 72 میلیون لیتر اعلام کرد و افزود: حدود 36 میلیون لیتر آن یورو 4 است و مابقی آن یورو 2 و 3 هستند.

بیشتر بنزین های داخلی یورو 2 و 3 هستند

این فعال صنعت نفت با بیان اینکه بیشتر بنزین تولید داخل در حد استاندارد یورو 2 و یورو 3 هستند، گفت: اکتان پایین موجود در بنزین تولیدی به این حد استاندارد با سوخ سریع بنزین در کشور و افزایش 1.5 الی 2 برابری حد استاندارد شده است. به زبان ساده‌تر هر چه عدد اکتان سوخت بیشتر باشد، آن سوخت در مقابل پدیده احتراق مخرب و فشار و گرما مقاوم‌تر است و همین مساله به کاهش مصرف سوخت در کشور منجر می شود.

گفتنی است عدد اکتان بنزین معمولی 87 و بنزین سوپر 95 است. وقتی گفته می‌شود عدد اکتان بنزین 90 است یعنی کیفیت سوخت این بنزین با مخلوطی از 90 درصد ایزواکتان و 10 درصد هپتان نرمال برابر است.

این فعال اقتصادی هم امیدوار است که با بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس کیفیت بنزین تولیدی و مصرفی در کشور بهبود یابد. او می گوید: ستاره خلیج فارس تنها پالایشگاهی است که از خوراک میعانات گازی برای تولید بنزین استفاده می کند، همین مساله کیفیت بنزین تولیدی در آن را افزایش داده و در حد استاندارد یورو 4 قرار داده است.