انصراف ۱.۵ میلیون نفر از کار رایگان

سرویس اقتصادی فردا؛ روزنامه آرمان نوشت: براساس آمارهای موجود در فاصله ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ از تعداد کارفرمایان فعال در اقتصاد ایران ۴۵۲ هزار و ۲۵۵ نفر کاسته شده، به این معنا که در این مدت سرمایه حدود نیم میلیون کارفرما نابود شده است. بررسی آمارهای جدید ارائه شده از سوی وزارت کار در زمینه وضعیت شاغلان در بازار کار ایران نشان می دهد که در برخی حوزه ها تغییرات مهمی اتفاق افتاده و در عین حال که کار و کاسبی برخی نابود شده، بعضی نیز توانسته اند فعالیت جدیدی را کلید بزنند. در ۱۰ سال گذشته و در دوره ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳، با وجود این که بر مجموع فعالان در بازار کار ایران ۶۸۵ هزار نفر افزوده شده اما در برخی حوزه های مهم اتفاقات ناگواری رخ داده است. به عنوان نمونه، برداشت از گسترش فعالیت های کارفرمایی در اقتصاد ایران این است که برخی افراد توانمند و برخوردار از سرمایه، منابع جدیدی را برای کسب و کار هزینه کرده و از این‌رو فرصت های شغلی تازه ای هم متعاقب آن ایجاد خواهد شد. بنابراین یکی از مهمترین حوزه‌های مورد توجه در بازار کار ایران این است که اوضاع کارفرمایان آن چگونه است. براساس آمارهای موجود در فاصله ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ از تعداد کارفرمایان فعال در اقتصاد ایران ۴۵۲ هزار و ۲۵۵ نفر کاسته شده است، به این معنا که سرمایه حدود نیم میلیون کارفرما نابود شده و کسب و کار آنها به ورشکستگی کشانده شده است. ۴۵۲ هزار کارفرما ورشکسته شدند کارشناسان بازار کار عقیده دارند، نابودی اشتغال یک کارفرما فقط از دست رفتن شغل یک نفر نیست بلکه نابودی فعالیت یک کارفرما می تواند تاثیرات نامطلوب و منفی فراوانی بر بازار کار کشور داشته و باعث ریزش هزاران فرصت شغلی موجود شود. با این حال، طی یک دهه حدود نیم میلیون کارفرما نتوانسته اند در بازار کار ایران به فعالیت خود ادامه بدهند و از اقتصاد ایران حذف شده اند. آمارهای روشنی از ریزش مشاغل ایجاد شده توسط این کارفرمایان در دست نیست اما اگر فعالیت هر کارفرما را مساوی اشتغال چهار نفر هم بدانیم، دستکم در یک دهه اخیر دو میلیون فرصت شغلی در ایران به نابودی کشانده شده است. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد که شاخص ترین آنها واردات بی‌رویه و غیرضرور از خارج، مشکلات شدید نقدینگی، سوء مدیریت، فرسوده و قدیمی بودن تکنولوژی کارخانجات و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده تولید و همچنین افزایش هزینه های ناشی از مصرف انرژی و مواردی مانند آن قابل ذکر است. یکی دیگر از تغییرات مهم در بازار کار ایران مربوط به افرادی می شود که به صورت مستقل دارای فعالیت اقتصادی هستند. آنها خودشان کارفرما و خود نیز نیروی کارند و معمولا وابستگی کاری به جایی نداشته و خود امور کاری و فعالیت هایشان را ساماندهی می کنند. موضوع حائز اهمیت این است که در ۱۰ سال گذشته تعداد شاغلان مستقل در بازار کار ایران از شش میلیون و ۲۵۶ هزار نفر به ۷۵۳ هزارنفر کاهش یافته است. ممکن است دلیل کاهش شدید پنج میلیون و ۵۰۳ هزارنفری تعداد شاغلان مستقل را بتوان به مشکلات مالی و نقدینگی و ناتوانی میلیون ها نفر در اداره امور شغلی خود ربط داد. به بیان ساده تر، افرادی که سال ها پیش می توانستند به صورت انفرادی و یا خانوادگی شغلی را دست و پا کنند، امروز دیگر امکان ورود به این بخش را نداشته و از این‌رو ۵/۵ میلیون نفر در یک دهه اخیر از فعالیت در این بخش خارج شده اند. وضعیت اشتغال در بخش خصوصی و عمومی از سویی تعداد شاغلان و مزدبگیران بخش خصوصی در دوره ۸۴ تا ۹۳ از شش میلیون و ۴۳۹ هزار نفر به ۸ میلیون و ۳۰۵ هزار نفر افزایش یافته است. احتمالا بخشی از افزایش یک میلیون و ۸۶۶ هزارنفری تعداد شاغلان خصوصی در بازار کار ایران در ۱۰ سال گذشته می تواند به جابه‌جایی نیروهای مستقل و حتی کارفرمایان به این بخش مرتبط باشد. یک نکته مهم این است که در سال ۸۴ تعداد دو میلیون و ۶۲۴ هزار نفر برای اقوام و فامیل خود به صورت رایگان کار می‌کردند که این تعداد در سال ۹۳ با کاهش معنادار یک میلیون و ۵۷۰ هزار نفری به یک میلیون و ۵۳ هزار نفر کاهش یافته است. این مساله نشان‌دهنده انصراف میلیونی نیروی کار از اشتغال به عنوان سرگرمی و رایگان برای دیگران و تلاش برای کسب درآمد از فعالیت‌های اقتصادی است.بر پایه اطلاعات موجود، تعداد شاغلانی که در بخش عمومی اقتصاد فعالیت داشتند از ۳ میلیون و ۹۴۴ هزار نفر در سال ۸۴ به ۳ میلیون و ۶۰۶ هزار نفر کاهش یافته است، بنابراین در بخش مشاغل عمومی نیز ۳۳۸ هزار نفر کاسته شده است. کارشناسان عقیده دارند بالا بودن ریسک سرمایه گذاری در اقتصاد ایران و احتمال ورشکستگی واحدهای خُرد و کوچک از دلایل ناتوانی بازار کار در اشتغال زایی و جذب صدها هزار جوان تحصیل کرده است. آمارها می گویند مخاطرات اساسی و بنیادی فعالیت‌های اقتصادی و ناتوانی دولت‌ها در حل معضلات فعالان اقتصادی باعث شده است تا امروز صدها هزار جوان فارغ التحصیل دانشگاهی امکان ورود به بازارکار را از دست بدهند و بیکاری به عنوان یک معضل اساسی چهره زشتی از خود به اغلب خانواده ها نشان دهد.