وزارت نيرو هنوز هم در سدسازی تحت فشار مجلس است!
موافقان و مخالفان سدسازی روز یکشنبه گردهم آمدند تا باز هم بر دیدگاه‌های خود تأکید کنند. بهانه هم فیلم مستند «مادرکشی» بود که آن هم سدسازی را نشانه رفته بود. این گردهمایی با محور نگاهی آسیب‌شناسانه به وضعیت ...
سرویس اقتصادی فردا؛ روزنامه شرق نوشت: موافقان و مخالفان سدسازی روز یکشنبه گردهم آمدند تا باز هم بر دیدگاه‌های خود تأکید کنند. بهانه هم فیلم مستند «مادرکشی» بود که آن هم سدسازی را نشانه رفته بود. این گردهمایی با محور نگاهی آسیب‌شناسانه به وضعیت حکمرانی آب در ایران، با میزبانی جامعه مهندسان مشاور ایران برگزار شد. این مستند تلاش می‌کند بحران کنونی آب را ریشه‌یابی کرده و مخاطب را با خود هم‌عقیده و همراه کند. ازاین‌رو ابتدا با مقایسه تصاویر فعلی مناطق بحران‌زده با تصاویری از گذشته نه‌‌چندان‌دور همین مناطق، بر آن است تا ذهن مخاطب را برای دانستن علل و ریشه‌های بحران مشتاق کند. می‌توان گفت بخش اصلی این مستند بر حوزه سدسازی و اثرات مخرب آن بر آب تکیه دارد و سیر تکامل احداث سد در ایران را تاریخ‌گونه و از اولین سد بناشده در حکومت پهلوی تا احداث سد گتوند به تصویر می‌کشد. گرچه این فیلم مستند ٧٤دقیقه‌ای به‌خوبی توانسته است از منظر احساسات، بیننده را با خود همراه کند اما به اعتقاد منتقدان، نگرش تک‌بُعدی فیلم به عوامل متهم به بحران‌زایی در حوزه آب، به‌خصوص سدسازی و طرح‌های عمرانی آب‌بر، مستند را از منظر علمی و رعایت اعتدال خارج کرده است. در این نشست، کارگردان فیلم به‌همراه حامی مالی و سفارش‌دهنده آن در کنار محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، مقابل شش‌نفر از منتقدان که برخی منصب دولتی نیز دارند تلاش کردند تا نقدی منصفانه به مخاطب ارائه شود.
سوهاني: اگر تونل مي‌زنيد لااقل ركورد نزنيد کمیل سوهانی، کارگردان این مستند، آغازگر مبحث بود. او اجازه خواست کوتاه و صریح به حضار بگوید که دغدغه و سؤال اصلی در این مستند، آب و خشکیدگی سرزمین نبود بلکه دغدغه و هدف، پرداختن به مقوله توسعه بود. البته در همین سخنرانی به غایت کوتاه نیز نتوانست زهر کلامش را به سدسازان و مهندسان مشاور حاضر در نشست نچشاند. سوهانی خطاب به این جماعت گفت: در سدسازی رکورد جهانی زدید و رودخانه‌ها پر از سد شدند. حالا دیگر جایی برای سدزدن نیست اما شاید بگویید تونل‌زدن برای انتقال آب هم کار خوبی است، پس لطفا اگر تونل می‌زنید، لااقل رکورد نزنید.
درویش: خودکفایی در کشاورزی يك تفكر غلط است در ادامه محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست، نیز به ضعف‌های بخش کشاورزی و اینکه سدسازی تأثیر مثبتی بر احوال این بخش نداشته، پرداخت و با اشاره به بخشی از مستند که به ناتوانی مالی کشاورزان برای ساخت انبار و دپوی محصولات پرداخته، گفت: ضایعات کشاورزی در ایران شش برابر میانگین جهانی است و عملا ٣٠ درصد محصولات در دست کشاورز نابود می‌شود و با وجود شعارهای زیبایی که در حمایت از کشاورزی سر می‌دهیم، از نظر میزان سرمایه‌گذاری دولت در کشاورزی، ایران در بین ١٧٨ کشور، در رده ١٧١ قرار دارد؛ یعنی ما آن‌گونه که باید و ادعا داریم به کشاورزی بها نداده‌ایم. او همچنین به صادرات سه‌میلیارددلاری پسته‌کاران که در مستند نیز بررسی شده بود، اشاره کرد و گفت این کشاورزان در حالی توانسته‌اند سه میلیارد دلار پسته صادر کنند که معادل هشت میلیارد دلار آب مصرف کرده‌اند. او با انتقاد شدید از این آرمان که در کشاورزی باید به خودکفایی برسیم، گفت: این شعار در ایران که در کمربند خشک زمین قرار دارد و ریزش‌های آسمانی آن یک چهارم میانگین بارش جهانی است و ٥٠ درصد تبخیر بیشتر دارد، یک تفکر غلط و یک نادانی مطلق بوده است. او ادامه داد: انتقاد ما به سدساز‌ها و آنهایی که بر طبل غلبه تفکر سازه‌ای در این کشور کوبیدند، این است که برای آتش نادانی هیمه فراهم کردند. به شهادت وزارت نیرو ٩٠ درصد آب حاصل از سدها و تونل‌های انتقال را به بخش کشاورزی اختصاص داده‌اند، درحالی‌که مشکل بخش کشاورزی آب نیست بلکه مشکل ارتقای نرم‌افزاری و راندمان پایین داشتن است، اگر این سدها ساخته نشده بود و این طرح‌های انتقال آب بین‌حوزه‌ای را اجرا نکرده بودند، وضع این بخش خراب‌تر نمی‌شد و بحران آب هم نداشتیم.
١٠٠٠ سد، ٦٥٠ هزار میلیارد تومان را بلعیدند درویش همچنین افزود: برای حدود هزار سد ساخته‌شده در نیم‌قرن اخیر ٥٠٠ هزار میلیارد تومان هزینه شده و ١٥٠ هزار میلیارد تومان دیگر برای تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام این حوزه نیاز است؛ حال آنکه مطابق برنامه توسعه پنجم باید سالانه دو‌هزارو ٣٠٠ میلیارد تومان هزینه می‌کردیم تا سالانه ٢,٥ درصد به راندمان آبیاری در بخش کشاورزی اضافه کنیم و به شهادت معاون وقت وزیر کشاورزی به دلیل تأمین‌نشدن این اعتبار از این هدف بازماندیم. او تأکید کرد: ما به صندلی‌های توسعه پایدار نگاه یکنواخت نداشته‌ایم؛ یک بخش به صورت بادکنکی بزرگ شده و دمار از روزگار توسعه پایدار درآورده است. چطور ما بزرگترین و گران‌قیمت‌ترین سازه‌های پهن‌پیکر سیمان‌اندود را می‌سازیم اما نمی‌توانیم یک وسیله اطفای حریق هوایی بخریم. به گفته وزیر نیرو، ما حالا می‌توانیم ٧٩ میلیارد مترمکعب آب را تنظیم کنیم درحالی‌که بیش از ٤٦ میلیارد مترمکعب آب نداریم. این یعنی ما ٣٣ میلیارد مترمکعب سازه بیشتر برای تنظیم آب ساخته‌ایم.
دائمی در جبهه حامیان سد علیرضا دائمی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو، اولین شخصی بود که از جبهه موافقان سد به سخنرانی پرداخت و این مستند را حرکت مفیدی برای واردکردن شوک به جامعه برای توجه به بحران آب تلقی کرد اما از اینکه در بطن آن، سدسازی و فعالیت‌های عمرانی در حوزه آب را خیانت به کشور معرفی می‌کند، انتقاد کرد. دائمی با تأکید بر اینکه اگر در آسیب‌شناسی اشتباه کنیم، در علاج هم دچار اشتباه خواهیم شد، گفت: اینکه همه معضلات را گردن ساختن سد بیندازیم و مشکلات دیگر را رها کنیم، به جای خوبی نمی‌رسیم حال اینکه بخش عمده بحران آب به دلیل استفاده بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است که ربطی به سدسازی ندارد. او با اشاره به اینکه در حکومت پهلوی تنها ١٣ سد ساخته شده و تراز آب زیرزمینی از اول انقلاب مثبت بوده و مشکلی نداشتیم، تصریح کرد: با گذر زمان سطح زندگی مردم و میزان تولیدات کشاورزی تغییر کرده و ما مجبور شده‌ایم به سراغ تأمین منابع آبی برویم. در این میان، طرح‌های زیادی اجرا شدند که بسیاری لازم‌الاجرا بودند و به برخی نیز نقد وارد است. باید ببینیم بعد از سدسازی‌ها در پایین‌دست چه کرده‌ایم که این مشکلات ایجاد شده است. او سد زاینده‌رود را به‌عنوان یکی از بهترین و مفیدترین سدهای کشور مثال زد و گفت در پایین‌دست این سد، بیش از ظرفیت آن بارگذاری کرده‌ایم و صنایع آب‌بر را نیز به آن افزوده‌ایم. معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو تصریح کرد: بسیاری از طرح‌ها به ما تحمیل شده و تا همین امروز صدها طرح تحمیلی در وزارت نیرو داریم که موافق اجرای آنها نیستیم. حالا در حوزه کرخه بیش از ٤٥ طرح بزرگ داریم که اصلا ظرفیتی برای اجرای آنها وجود ندارد و سد کرخه و تالاب هورالعظیم نشان می‌دهد ظرفیتی برای اجرای طرح‌های اضافی نیست. دائمی اظهار کرد: ما در سال ٧٩ و قبل از بروز خشک‌سالی‌ها تشخیص دادیم که دریاچه ارومیه در حال خشک‌شدن است و هامون‌ها دچار حادثه می‌شوند و برای مستندشدن آن، یک گروه از انگلستان و هلند که در حفاظت از تالاب‌ها فعالیت داشتند، را به ایران دعوت کردیم و گزارش‌هایشان هست و همه فجایع فعلی در آن پیش‌بینی شده است. کار را ما انجام دادیم و آنها به‌عنوان حمایت‌کننده وارد ایران شدند.
جهانی: ٤٥ سال خیانت به کشور عباسقلی جهانی، عضو کمیته ویژه تحقیقات آب وزارت نیرو که ادعا می‌کند چهار بار این فیلم را با افراد مختلف دیده است، گفت: وقتی این فیلم را با خانواده دیدم، گفتند شما ٤٥ سال است که دارید به کشور خیانت می‌کنید. وقتی با همکاران این مستند را تماشا کردیم، آنها هم گفتند حالا با توجه به خیانتی که محرز شده از فردا باید چه کنیم. جهانی اظهار کرد این فیلم توانسته حساسیت خوبی در جامعه نسبت به بحران آب پدید آورد؛ اما تکیه آن بر این است که در نبود آمایش سرزمین، این فعالیت‌های عمرانی به توسعه منجر نشده‌اند. فیلم می‌خواهد این پیام را برساند که در عملیاتی‌کردن اسناد بالادستی کاملا دچار اشتباه شده‌ایم و قصد دارد سدسازی را برای بیننده به‌عنوان یک عامل خیر یا شر مطرح کند، درحالی‌که مطلقا نمی‌تواند این‌طور باشد و به نظر می‌رسد این نگاه افراطی باشد. او خطاب به درویشی افزود: این مسئله باعث می‌شود کسانی که این فیلم را می‌بینند فکر کنند اگر سدسازی نبود، اوضاعمان از امروز بهتر بود. معتقدم کسانی که فیلم را ساختند اگر این مطلق‌گرایی را بردارند و یک دید ترکیبی برگزینند، نتایج بهتری به همراه خواهد داشت.
در این نشست محمد فاضلی، معاونت پژوهش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری هم به‌عنوان سفارش‌دهنده و حامی این مستند حضور داشت. جهانی با اشاره به مصاحبه‌ای که قبلا فاضلی با یکی از مجلات انجام داده است، گفت: مصاحبه‌گر از آقای فاضلی پرسیده نظر شما درباره سدسازی چیست و او پاسخ داده است: عاقلانه نیست که کل سدسازی را به یکباره رد کنیم. سدسازی یک تکنولوژی است و مثل هر تکنولوژی دیگری زمان‌بر و محدود به مکان است. سدسازی دستاوردهای بزرگی داشته و تأمین آب کلان‌شهرهای ایران و جهان بدون سدسازی امکان‌پذیر نبوده است. او افزود: به اعتقاد من، این دیدگاه کاملا منصفانه است؛ اما متأسفانه به‌عنوان یک بیننده بی‌طرف این موضوع را در این فیلم مشاهده نمی‌کنیم. پیشنهاد می‌کنم برای ١٥٠ هزار میلیارد تومان طرح نیمه‌تمامی که در این آب وجود دارد، یک گروه مستقل و مطمئن و خبره تعیین شوند تا این طرح‌ها را از دیدگاه مبانی و اصول توسعه پایدار بررسی کنند و نقشه راهی نشان دهند.
بزرگ‌زاده: مادرکشی احساسی است در ادامه، نوبت به عیسی بزرگ‌زاده، معاونت فنی و پژوهشی شرکت آب نیروی ایران، رسید. او گفت: بعد از صحبت کارگردان این مستند، تصمیم گرفتم درباره این فیلم صحبت نکنم؛ چراکه در ابتدای بحث گفت هدف ما گیردادن به سدسازی نبوده، بلکه هدف بزرگتری داشته‌ایم اما همان‌طور که آقای جهانی هم گفت، فیلم موضع دارد. او اظهار کرد: از نظر من، فیلم مادرکشی یک مرثیه‌سرایی مصور است و واقعیت امروز ما را مانند خشک‌شدن دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و تالاب‌ها نشان مي‌دهد که در روزنامه‌ها هم هست و نیازی نیست آدم محقق تراز اول باشد تا اینها را بگوید. بزرگ‌زاده در انتقادی صریح به سازندگان مستند گفت: مبادا اولیای نیشکر و هدایتگرانی که در فیلم با آنها مصاحبه می‌شود، بر جهت‌گیری فیلم تأثیر گذاشته باشند و چشمان سازندگان فیلم را در مقابل طرح نیشکر که ٤٠ سال است کارشناسان آن را به چالش کشیده‌اند و ٤٠ درصد از آب بزرگترین رودخانه کشور را مصرف می‌کند، بسته باشند. او این مستند را بسیار احساسی دانست و بیان کرد فیلم ایرانی‌ها را بسیار خوب می‌شناسد و از همین کانال عاطفی و احساسی وارد می‌شود. ابتدا به سراغ کار فیلم‌ساز شاعرمسلک فرانسوی می‌رود و پس از آن، به نزاع بین سنت و مدرنیته می‌پردازد و آشکارا فیلم را به سمت سنت می‌کشاند. پیام فیلم این است که باید به سمت سنت برویم. جاهای متشخص از نظر معماری در تهران را دروغین معرفی می‌کند و بعد صحنه‌هایی از مستند کوچ عشایر از فیلم «علف» را نشان می‌دهد و می‌گوید ما چه زندگی پرنشاطی را با چه چیز دروغینی عوض کرده‌ایم. بزرگ‌زاده تصریح می‌کند: عنوان کامل فیلم علف، نبرد یک ملت برای زندگی است و در سال ١٩٢٥ به‌عنوان یکی از مظاهر جنگ انسان با طبیعت و شکنجه‌ای که در یک کار حماسی انسان انجام می‌دهد تا بر طبیعت پیروز شود، نقد می‌شود. او خطاب به حضار گفت: آیا ایران ١٣٠٠ چیزی دارد که فیلم‌ساز بیاید آن صحنه را روبه‌روی صحنه امروز بگذارد؟ آیا از قحطی گسترده ١٢٩٧ خبر ندارید که طبق اظهار مورخین به‌دلیل خشک‌سالی، آنفولانزا و بیماری بین ٢٥ تا ٤٠ درصد ایرانی‌ها کشته شدند؟
طرفدار سد خوب هستیم معاون فنی و پژوهشی شرکت آب نیروی ایران، با بیان اینکه ما نه طرفدار مطلق سد و نه متنفر از آن هستیم، بلکه به‌عنوان یک تکنولوژی به آن نگاه می‌کنیم، طرفدار سد خوب هستیم و ترجیح می‌دهیم سراغ سد بد نرویم. اگر هم جایی به سمت‌وسوی سد بد رفته‌ایم، حتما دانش مملکت این‌طور بوده است. او خطاب به درویش که گفته بود سدسازی به کلی مردود است، گفت: من آشکارا با این دیدگاه که در فیلم هم کاملا مشهود است، مخالف هستم. سدسازی در صدر گزینه‌ها برای توسعه حوزه‌ها نیست؛ اما اگر فکر می‌کنید در مجموعه گزینه‌ها نیست، در اشتباه هستید. بزرگ‌زاده اشتباه مشترک منتقدان سدسازی را که می‌گویند در ایران قنات داشتیم و نیازمان را به آب مرتفع می‌کرد، این مسئله دانست که توجه نمی‌کنند حدود ٤١ هزار رشته قنات ایران حدود پنج میلیارد مترمکعب آورد دارد و مصرف کشور ١٣٠ میلیارد مترمکعب است و قنات به آب زیرزمینی می‌پردازد و سد به آب روزمینی و رقیب قنات، چاه است نه سد. همچنين ایرانیانی که قنات را اختراع کردند، سد را نیز اختراع کردند و ایران ٩٠ سد تاریخی دارد که از دوره هخامنشی به بعد ایجاد شده و ٥٠ درصد سدهای تاریخی بلند جهان در ایران است. او درباره خشک‌شدن دریاچه ارومیه گفت: از زمان خشک‌شدن دریاچه، همه نقدها به سمت سدسازی رفت. گرچه خوشبختانه من و شرکت متبوع من در هیچ‌کدام از سدسازی‌های مربوط به ارومیه نبوده‌ایم یافته‌های اخیر ستاد احیا نشان می‌دهد حدود ٨٩ هزار حلقه چاه که ٤٠ هزار حلقه آن غیرمجاز است به اضافه سطوع توسعه گسترده و مصرف آب فراوان به همراه ١٨ درصد کاهش بارش و ٢٠ درصد کاهش روان‌آب اصلی‌ترین عامل‌های مخرب مؤثر بر دریاچه ارومیه بوده‌اند. وقتی آدرس‌دهی غلط باشد، راهکار درستی به دست نمی‌آوریم. اگر چاه زیاد شده باید چاه‌ها را بست نه اینکه گناه را به گردن سدها بیندازید.
عسگری: دیکته نمایندگان مجلس محمدرضا عسگری، عضو رسته آب جامعه مهندسان مشاور ایران و کمیته ملی سدهای بزرگ، معتقد است در این مستند به صورت تک‌بُعدی به آب نگاه شده است، حال آنکه این درست نیست. او گفت: مواردی که در فیلم به آن خرده گرفته شده هنوز نیز ادامه دارد و مقوله تنها سد نیست، بلکه حالا در زمینه زه‌کشی نیز به وفور پول تلف می‌کنیم. او سد را یک راه ناگزیری عنوان کرد که در غیاب راهکارهای بدون سد مطرح می‌شود و چنانچه از مسیر درست انجام شود طرح خوبی خواهد شد. عسگری تصریح کرد: اگر کارها را به مردم بسپاریم کارهای خود را روبه‌راه می‌کنند، اما دخالت‌های ناموزون دولت وضع را خراب می‌کند درحالی‌که در این فیلم فقط به برخورد سازه‌ای اشاره شده، اما نسبت به برخوردهای غیرسازه‌ای و شعارهای زیبا بدون راه‌حلی که درباره محیط‌زیست و امثالهم داده می‌شود، توجه ندارد.
او با بیان اینکه فن‌سالارها در این کشور برنامه‌ریزی نمی‌کنند، اظهار کرد: پیدایش پروژه‌ها در ایران توسط کسانی انجام می‌شود که دولت‌سالار هستند. به همین دلیل در پیدایش یک سد هیچ کارشناسی‌اي وجود ندارد و این پروسه به وسیله سیستمی انجام می‌شود که گویا کارشناس و مهندس فن‌سالار نباید در آن دخالت کند و فازهای بعدی را به ما می‌دهند. این عضو کمیته ملی سدهای بزرگ، با بیان خاطره‌ای می‌گوید: به ما می‌گویند سد فلان در روستای فلان احداث شود و محل احداث را نیز دیکته می‌کنند. در یکی از پروژه‌ها من محل احداث را ١٠ کیلومتر تغییر دادم که مکان مناسب‌تری برای سد بود، اما نماینده آنجا اعتراض کرد که با این تغییر مکان، سد از حوزه انتخابی من خارج و نماینده دیگری منتفع می‌شود. عسگری با گلایه از اینکه اگر ما مورد تهمت خائن‌بودن قرار می‌گیریم، کجا به این اتفاقات اشاره شده و چرا نمی‌گویید ما در مسیری که برایمان مشخص شده سعی کرده‌ایم خودکفا شویم. هیچ‌کدام از حسن‌های سد را نشان نداده‌اید. این یک فیلم احساسی، هنرمندانه و با جهتی خاص است و شبیه به فیلم‌هایی است که برای انتخابات درست می‌کنند.
حامدی: حمله به سدسازی مد شده محمدعلی حامدی، عضو کمیته کشاورزی و محیط‌زیست جامعه مهندسان مشاور ایران، اول بحث می‌گوید اگر به‌عنوان رئالیسم به یک پدیده نگاه می‌کنید به همه جنبه‌ها بپردازید. فیلم‌ساز ادعا می‌کند دغدغه توسعه دارد نه سدسازی، درست می‌گوید اما واقعیت این است که توسعه را درست ندیده است. شایع‌ترین، متداول‌ترین و عامیانه‌ترین پدیده‌ای که در مبحث آب مد شده، این است که به سد حمله کنیم. وی ادامه داد: در این مستند اصلا به نابرابری‌های توسعه پرداخته نمی‌شود؛ حال آنکه خرده‌جنایاتی که به دلیل شرایط نابرابر توسعه در محیط‌زیست اتفاق می‌افتد از جنایات کلان بسیار عمیق‌تر و پیچیده‌تر است. این خرده‌جنایت‌ها مظلومانه توسط کسانی که مقهور شرایط توسعه نابرابر هستند، اتفاق می‌افتد. وقتی می‌گویید چاه غیرمجاز، چه کسی آن را حفر می‌کند. چرا پوپولیسم نمی‌تواند با چاه غیرمجاز مقابله کند؟ فیلم‌ساز از نزدیک‌شدن به دغدغه‌های واقعی توسعه نگران است و دنبال مسیرهای بی‌خطر و آنچه مورد اجماع است، می‌رود. حامدی رواج سدسازی در ایران را مربوط به دوره‌ای می‌داند که برنامه رایج دنیا بود و همه می‌ساختند. بعد که علائم آن آشکار شد، آن را نقد می‌کنیم و به دنبال برنامه جامع می‌رویم.
پالوج: نگاه افراطی به مسائل استراتژیک کشور پسندیده نیست مجتبی پالوج، معاون مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی یکی دیگر از سخنران این نشست بود. او ابتدا یادآور شد که خشک‌سالی امری سابقه‌دار در ایران است و حتی خشک‌شدن زاینده‌رود در ٢٠٠ سال پیش نیز اتفاق افتاده است. او فیلم را در اسم و محتوا، دارای اشکال دانست و ادامه داد: این فیلم زرد است و سیاه‌نمایی و چشم‌اندازی یأس‌آور و تیره و تار ارائه می‌کند. سرمایه اجتماعی را از بین می‌برد و شکاف دولت، ملت و جامعه مدنی را بیشتر می‌کند و به پلاریزه‌شدن و افتراق دامن می‌زند. پالوج با بیان اینکه نگاه افراطی، سطحی‌نگرانه و احساسی به مسائل استراتژیک کشور پسندیده نیست، گفت: در این فیلم، ایران را که در مسیر رشد و توسعه و ترقی قدم برمی‌دارد به‌گونه‌ای معرفی می‌کند که گویا قوم و مغول و تاتار بر آن می‌تازند. او همچنین از اینکه کارگزاران حکومتی در مصاحبه خود در این مستند خدمتگزاران را جانی و جنایتکار می‌نامند گلایه کرد و افزود: دولت و کشور مستقل و مقتدر است اما در این مستند به‌گونه‌ای معرفی می‌شوند که گویی ایران سرزمینی بی‌دولت است، گرچه ایران در منطقه‌ای واقع شده که فعلا شاهد سرزمین‌های بی‌دولت و دولت‌های بی‌سرزمین است.
فاضلی: ٣٠ سال سخره یک ملت محمد فاضلی، معاونت پژوهش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، آخرین سخنران این نشست، خطاب به مهندسان مشاور و حامیان سدسازی می‌گوید، شما که این‌قدر ادعای متد دارید، وقتی سدها را می‌ساختید متدهایتان کجا بود که کار به اینجا رسید؟ گویا دوستان انتظار دارند کمیل سوهانی، کارگردان این مستند، در یک فیلم ٧٤ دقیقه‌ای، همه ناکارآمدی‌های کشور اعم از آب و کشاورزی و نظام تدبیر و رانت و سیاست‌مداران را حل کند. فاضلی در پاسخ به یکی از حضار که در واکنش به این صحبت‌ها گفت قطعا در این ٧٤ دقیقه به همه می‌توان توهین کرد، اظهار کرد: به هیچ‌کس توهین نشده، شما ٣٠ سال شعور یک ملت را به سخره گرفتید و حالا هم انتظار دارید کسی حرفی نزند. من مسیر کامل این سخره‌گرفتن را با سند به شما نشان خواهم داد. او با بیان اینکه گفتن عبارت ما مأموریم و معذور، بزرگترین دروغ این کشور است، گفت: شرکت مهاب‌قدس، در پروژه سدی که بیشینه اشتغال‌زایی مستقیم آن ٣١ هزار نفر برآورد شده، در گزارش به دولت این میزان را ٢٠٠ هزار نفر عنوان کرده تا این پروژه را توجیه‌پذیر نشان دهد.
در این زمان صدای اعتراض مهاب‌قدس بلند شد و معاون پژوهش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری گفت سند این ادعا را با عدد و مدرک نشان خواهد داد و ادامه داد: شما هفت برابر بیشینه برآورد داده‌اید و دلیلش هم این بوده که ساخت سدی که ارزش اقتصادی نداشته است را توجیه کنید. فاضلی وقتی با اعتراض دوباره مهابی‌ها مواجه شد، خطاب به عیسی بزرگ‌زاده، معاونت فنی و پژوهشی شرکت آب نیروی ایران، پرسید: «آقای مهندس طرح محرمانه است، بگویم؟» با پاسخ منفی بزرگ‌زاده، رونمایی از سند خاتمه پیدا می‌کند. او اظهار می‌کند: ٩٠ درصد آب این کشور در کشاورزی مصرف شده درحالی‌که پروژه‌های پولی به سمت سدسازی رفته است. در اینجا می‌گویم تقصیر با سدسازی نیست. این فیلم درباره نظام تدبیر است. کسانی که امروز می‌گویند ما مأمور و معذور بودیم آیا در گذشته یک خط نوشته‌اند که ایران به سمت بحران می‌رود؟ نه. اگر امثال ما نبودیم شما هنوز هم مسیر سدسازی را می‌رفتید. فاضلی خطاب به مسئولان وزارت نیرو گفت: چرا نمی‌گويید که همین الان هم برای احداث سدهای جدید از سوی مجلس تحت فشار هستید. جزئیات آن را بگویید.
اینکه بگوییم به‌طورکلی یک اشتباهاتی شده فایده‌ای ندارد. این اشتباهات کلی چقدر آسیب رسانده است. او اظهار کرد: طبق آمار بودجه، در سال ٨٩ یک‌میلیارددلار سهم کانال‌ها و سازه‌ها شده که ٦٦٢ میلیون دلار هزینه تحقیقات آن است. از دیگرسو ١٥٢میلیون‌دلار هزینه تحقیقات در حوزه آب در سال ٨٩ شده است. در فاصله سال‌های ٨٤ تا ٩٢ کل بودجه شورای علوم، تحقیقات و فناوری ٦٠ میلیاردتومان بوده حال آنکه بودجه تحقیقات آب کشور در یک سال ١٥٢میلیون‌دلار بوده است. او تصریح کرد: آنچه من درباره‌اش حرف می‌زنم سدسازی نیست، داستان نظام تدبیر است. بحث ما سیاست‌گذاری‌هاست؛ یعنی انتخاب‌کردن آلترناتیوهای مختلف. دوستان می‌گویند سدسازی یکی از گزینه‌هاست اما آیا واقعا کارهای سازه‌ای یک گزینه از بین ده‌ها گزینه بود؟ فاضلی معتقد است این فیلم می‌خواهد نشان دهد که سدسازان کار خود را بسیار خوب انجام دادند. آنها به‌موقع لابی کردند، دیتا جمع کردند و فشار آوردند. به‌موقع محاسبه کردند و کارهایی را که نادرست انجام داده بودند پوشاندند و اگر فشار اجتماعی نبود قطعا گتوند هم رو نمی‌شد؛ سدسازان، کارشان را عالی انجام دادند.
دیدگاه تان را بنویسید