پیشرفت دیپلماسی گازی در تهران

حضور این تعداد هیات‌های اقتصادی و روسای جمهور در GECF در اجلاس تهران امری بی‌سابقه به شمار می‌رود که می‌تواند اهمیت اقتصادی و سیاسی این دوره از نشست سران را دو چندان کند.

اهمیت دیگر این دوره از اجلاس سران GECF، شرایط متفاوت اقتصاد ایران با توجه به باز شدن فضای اقتصادی و سیاسی ایران و همچنین مسئله برجام که به برچیده شدن تحریم‌های اقتصادی ایران منجر می‌شود است که این امر نه تنها برای کشورهای شرکت‌کننده بلکه برای بیشتر کشورهای جهان دارای اهمیت بسیاری است.

علاوه بر این، کشورهای جهان دریافته‌اند که در صورت تجمیع توان اقتصادی و سیاسی خود در قالب گروه‌های اقتصادی خواهند توانست به نحو مطلوب‌تری از پتانسیل‌های خود برای رشد و توسعه بهره‌برداری کنند و در این میان GECF می‌تواند در صورت بالفعل کردن پتانسیل‌های بالقوه خود به یکی از گروههای قدرتمند در حوزه اقتصاد و انرژی بدل شود.

ایران به عنوان نخستین کشور دارنده منابع گازی مبدع ایده ایجاد مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز است که اگرچه در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها نتوانسته در این بازار چندان نقش‌آفرین باشد، انتظار می‌رود طی سال‌های آینده از جمله سیاست‌گذاران اصلی بازار گاز به‌شمار آید.

مذاکرات با عمان و روسیه برای همکاری‌های نفتی قرار‌داد، جدید گازی ایران با عراق، حمایت قطر از ورود ایران به بازار گاز و همچنین طرح دوباره قرار‌داد گازی ایران با پاکستان که به دلیل تحریم‌ها متوقف شده بود، تنها بخشی از دستاوردهای کشور در اجلاس سران مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز است.

نگاهی به ذخایر گازی کشورهای عضو

ایران، روسیه، قطر، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، لیبی، نیجریه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، پرو و امارات اعضای اصلی GECF را تشکیل می‌دهند. کشورهای هلند، قزاقستان، عراق، نروژ ، آذربایجان و عمان نیز به عنوان عضو ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور دارند.

تولید کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس تهران در سال ٢٠١٤ در بخش گاز، حجمی بالغ بر ١٥٦٥ میلیارد مترمکعب در سال و تولید نفت آنها به 32.9 میلیون بشکه در روز بالغ می‌شود.

با توجه به صادرات روزانه 19.5 میلیون بشکه‌ای نفت خام در روز ١٨ عضو اصلی و ناظر GECF و با در نظر گرفتن حجم صادرات ٦٤٧.٣ میلیارد مترمکعبی اعضای این مجمع به راحتی می‌توان دریافت که هرگونه تصمیم‌گیری در اجلاس تهران در مورد بازارهای گاز جهان می‌تواند تأثیرات مهمی در آینده تأمین انرژی جهان داشته باشد.

البته این مهم در صورتی به تحقق می‌پیوندد که کشورهای عضو به این باور که از توان بالایی در اقتصاد جهانی و بخصوص در بخش انرژی برخوردار هستند برسند و مجمع صادرکنندگان گاز جهان با قدرت بیشتر در پی کسب اهداف استراتژیک به کار خود ادامه دهد.

هم‌اکنون (GECF) به همراه هفت سازمان IEA ، IEF, APEC, OLADE, EU, UNSD و OPEC مکانیزم جهانی تبادل اطلاعات گاز را به وجود آورده است.

نگاهی کلی به وضع اقتصادی ١٢ کشور عضو اصلی و شش عضو ناظر جی ای سی اف در سال ٢٠١٤ نشان می‌دهد که این اعضا با جمعیتی بالغ بر ٦٩٨ میلیون نفر و نیروی کار ٢٧٤ میلیون نفری از تولید ناخالص داخلی ٦٣٥٢ میلیارد دلاری (حدود 8.2 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان بر اساس آمارهای منتشره توسط بانک جهانی و مرکز آمار و اطلاعات آمریکا) برخوردار هستند.

بررسی ظرفیتهای اقتصادی بیشتر این کشورها حاکی از آن است که باوجود برخورداری از منابع عظیم نیروی کار در کنار منابع طبیعی زیرزمینی و طبیعی، این کشورها برای بالفعل کردن پتانسیلهای اقتصادی خود نیازمند سرمایه‌گذاری و به دست آوردن بازارهای جدید هستند.

همچنین آمارها حاکی از آن است که مجموع صادرات این کشورها در سال ٢٠١٤ بالغ بر ٢٤١٨ میلیارد دلار یعنی حدود ١٣ درصد صادرات جهانی کالا و خدمات و مجموع واردات آنها رقمی بالغ بر ١٧٣٣ میلیارد دلار یعنی در حدود 9.3 درصد واردات کالا و خدمات را در بر گرفته است، بنابراین یکی از موضوعاتی که در نشست تهران می‌تواند مورد توجه قرار گیرد بحث توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی و سرمایه‌گذاری میان سران شرکت‌کننده در اجلاس است.

بررسی ذخایر اثبات شده نفت و گاز ١٨ عضو اصلی و ناظر GECF نشان می‌دهد که این کشورها با مجموع ذخایر اثبات شده گازی 125.2 تریلیون مترمکعبی و مجموع ذخایر نفتی اثبات شده ٤٠٠ میلیارد بشکه‌ای بخش مهمی از تولید، مصرف و صادرات نفت و گاز را در جهان به خود اختصاص می‌دهند. برابر آخرین جداول آماری منتشر شده توسط BP در ژوئن ٢٠١٥، مجموع ذخایر اثبات شده گاز طبیعی در جهان در سال ٢٠١٤ چیزی بالغ بر ١٨٧.١ تریلیون مترمکعب برآورد شده است.

در این میان، گاز طبیعی تولیدشده در جهان از سال ٢٠٠٤ تا پایان ٢٠١٤ به ٣٤٦١ میلیارد مترمکعب رسیده و دارای افزایش ٢١,٧ درصدی بوده است. مصرف جهانی گاز طبیعی نیز با افزایش ٧.٢٥ درصدی به ٣٣٩٣ میلیارد مترمکعب در سال رسیده است.

در سال ٢٠١٣ حجم مبادلات تجاری گاز طبیعی جهان با افزایش 15.1 میلیارد مترمکعبی به 1035.9 میلیارد مترمکعب در سال رسید که از این مقدار 325.3 میلیارد متر مکعب مربوط به صادرات LNG و 710.6 میلیارد مترمکعب مربوط به صادرات گاز طبیعی به وسیله خطوط لوله است.

محمد حسین عادلی، دبیرکل ایرانی جی ای سی اف که برای دو سال دیگر در سمت خود ابقا شده با اشاره به رشد 1.7 درصدی تقاضای سالانه گاز در ٢٥ سال آینده، در مورد پیش‌بینی بازارهای گاز جهان در آینده معتقد است که گاز بیشترین رشد را در میان سوختهای فسیلی خواهد داشت و تولید برق به طور روز افزون به گاز وابسته می‌شود.

جایگاه ایران در بازار گازی جهان

ترکیه، عراق و پاکستان از جمله کشورهای منطقه‌ای به شمار می‌روند که قراردادهای گازی به ایران دارند اما روابط گازی ایران در این سطح محدود نخواهد ماند، چرای که به گفته عراقی، معاون وزیر نفت، ایران آمادگی همکاری با افغانستان و آذربایجان و عمان را نیز دارد و در برخی موارد با این کشورها رایزنی‌هایی نیز صورت گرفته است.

در عین حال اگرچه زنگنه، وزیر نفت ایران معتقد است که اولویت ایران برای صادرات گاز، در ابتدا کشورهای همسایه و استفاده از خط لوله است، بارها اعلام کرده که آینده بازار انرژی گازی در دست LNG خواهد بود، که امکان صادرات آن به نقاط دورتر از جمله اروپا نیز وجود دارد و همچنین ظرفیت ایران برای تولید آن نیز بالا است.

در رابطه صادرات گاز به کشورهای اروپایی، مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز در همین رابطه با بیان اینکه گزینه‌های متعددی برای صادرات گاز ایران به اروپا وجود دارد، گت: ایران برای صادرات گاز به اروپا، خود را به احداث خط لوله از طریق کشور ترکیه محدود نمی‌کند.

عزیزالله رمضانی درباره برنامه‌های صادرات گاز به اروپا اظهارکرد: پیش‌بینی کرده‌ایم که تا پایان برنامه ششم توسعه بین 150 تا 300 میلیون متر مکعب گاز ظرفیت صادرات گاز خواهیم داشت که البته اجرای شدن آن بستگی به عزم کشورهای منطقه دارد.

البته به گفته وی ایران هنوز مذاکرات جدیدی با کشورهای اروپایی نداشته است و میزان صادرات گاز کشور در سال‌های آینده بر اساس موازنه تولید و مصرف تعیین خواهد شد.

رمضانی نیز همچون وزیر نفت آینده صادرات گاز به اروپا را در LNG می‌بیند.