جزئیات تدابیر ویژه آبرسانی به مرکز ایران

مهر: اجرای طرح‌های انتقال آب از طریق پروژه بهشت آباد، تونل کوهرنگ 3 و تونل چشمه لنگان، مطالعه انتقال آب بین حوزه ای طرح گلاب، تاکید شورای عالی آب بر توقف کشت برنج در 4 هزار هکتار از مزارع اصفهان و تلاش برای بهبود ذخیره آب در سد زاینده رود؛ جدیدترین اقداماتی است که وزارت نیرو برای خروج اصفهان از وضعیت قرمز آبی در کوتاه مدت و درازمدت دنبال می کند. زاینده رود تاکنون 29 خشکسالی را تجربه کرده و احتمال می رود خشکسالی فعلی هم ادامه داشته باشد.

مهرزاد احسانی از جدیدترین برنامه های وزارت نیرو درباره زاینده رود خبر داد و با تشریح وضعیت فعلی این رودخانه مهم در کلانشهر اصفهان در فلات مرکزی ایران، گفت: نقطه عطف رودخانه زاینده رود در سال های 1349 و 1350 زمانی که سد زاینده رود ساخته شد، بوده است.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران اظهار داشت: از زمانی که سد ساخته شد، یک آرامش و پایداری در حوزه زاینده رود و استان اصفهان ایجاد شد و با وجود این رودخانه استان اصفهان در یک شرایط پرآبی آرامی قرار داشت و اهالی اصفهان هیچگاه این رودخانه را خشک ندیده بودند.

احسانی ادامه داد: سد زاینده رود چیزی حدود یک هزار و 450 میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره آب دارد. از سال 1349 تا سال 1386 (شروع خشکسالی اخیر کشور) وضعیت سد به نحوی بوده که آب پاییزه به کشاورزان اختصاص می یابد و رودخانه در حالت عمیق قرار داشت.

وضعیت ذخیره آب در سد زاینده رود

وی بیان داشت: در طول سال آب سرد باز بود و در بهار نیز کشاورزان از آب استفاده می کردند و آب مورد نیاز بخش های شرب و صنعت نیز تامین می شد و زمانی که تابستان می شد، متوسط آب موجود در پشت سد زاینده رود 900 میلیون متر مکعب بوده است.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران اظهار داشت: از سال 1386 تا 1392 شرایط به نحوی بود که متوسط ورودی آب به این سد چیزی حدود 980 میلیون متر مکعب بود. حجم سد در پایان شهریور ماه که قبلا 900 میلیون متر مکعب بود، در حال حاضر به 330 میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

به گفته احسانی، این وضعیت نشان می دهد شرایط بسیار سختی وجود دارد. اولین بار رودخانه زاینده‌رود در سال 80- 79 خشک شد و در چند سال اخیر نیز خشکی رودخانه به دفعات اتفاق افتاده است.

وی تاکید کرد: باید گفت خشکسالی جزو ماهیت رودخانه ها است و ما از سال 1335 تا 1392 را در رودخانه زاینده رود بررسی کردیم که نشان می دهد در 55 سال آمار قابل اعتماد این حوزه در 26 سال با ترسالی مواجه بوده و 29 سال نیز خشکسالی بوده است.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران تصریح کرد: با این حال در دوره های بیان شده خشکسالی به شدت امروز نبوده است. البته مصارف و نیازهای منابع آب و برداشت ها نیز مانند امروز زیاد نبوده است، اما در حدود 20 سال گذشته میزان برداشت آب بسیار بیشتر از گذشته بوده است.

زاینده رود 29 خشکسالی را پشت سر گذاشت

احسانی افزود: یک مطالعه و بررسی تاریخی نیز درباره زاینده رود انجام شده است. خشکسالی‌های خیلی شدیدی را این رودخانه داشته به نحوی که گفته شده باغات اصفهان نابود شده و مرگ هزاران نفر را در پی داشته و قحطی خیلی شدید که باعث شیوع بیماری ها نیز شده بود را هم اتفاق افتاد.

وی گفت: اسناد تاریخی به ما می گوید که هر 30 تا 40 سال یک خشکسالی خیلی شدیدی در حوزه زاینده رود اتفاق افتاده است و دوره آن نیز 7 تا 8 سال به طول انجامیده است. با این حال ما امیدواریم در حال حاضر که در مرز 8 سال قرار داریم، خشکسالی به اتمام برسد، هر چند شواهد می‌گوید خشکسالی احتمالا ادامه خواهد داشت.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران درباره جدیدترین برنامه های وزارت نیرو برای آبرسانی به کلانشهر اصفهان که در وضعیت قرمز و بحرانی به لحاظ دسترسی به منابع آب شرب قرار دارد، بیان کرد: جایی که آب نباشد، تامین فوری آب بسیار سخت خواهد بود چون کار زمانبری است.

احسانی با اعلام اینکه طرح انتقال آب از بهشت‌ آباد برای تامین آب شرب اصفهان از برنامه های جدی وزارت نیرو است، گفت: با اجرای این طرح کمبود آب شرب استان های اصفهان، یزد و کرمان از سرشاخه های کارون تامین خواهد شد که البته کار زمان بری خواهد بود.

وی با اشاره به برخی طرح های دیگر وزارت نیرو برای انتقال آب به اصفهان اظهار داشت: طرح تونل انتقال کوهرنگ 3 که هنوز سد آن به اتمام نرسیده است، می توان انتظار داشت از ابتدای سال 94 به میزان قابل توجهی آب از طریق ایستگاه پمپاژ برای مصرف اصفهان منتقل شود.

اجرای 3 پروژه انتقال آب به اصفهان

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران همچنین از اجرای طرح تونل انتقال آب چشمه لنگان به عنوان یکی دیگر از برنامه های وزارت نیرو برای تامین آب اصفهان خبر داد و افزود: از این طریق می توان میزان مشخصی آب را منتقل کرد.

احسانی با بیان اینکه در حال حاضر بیشترین انتقال آب بین حوزه ای در کشور در اصفهان اتفاق افتاده است، اظهار داشت: دولت خود را مکلف می داند که کار آّبرسانی به تمام مناطق کشور را انجام دهد.

وی با تاکید بر اینکه اگر در سال های آینده میزان آورد آبی سد زاینده رود به میزان یک میلیارد متر مکعب فعلی باشد، نمی توان انتظار داشت که طرح انتقال آب کوهرنگ 3 بتواند در کوتاه مدت مشکل آب اصفهان را حل کند، افزود: مساله اصفهان موضوع کمبود آب نیست و ما با مصارف آب کشاورزی نیز مواجه ایم.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران با بیان اینکه در حال حاضر اختصاص آب به بخش کشاورزی را متوقف کرده و آب موجود را در سد برای مصرف شرب ذخیره کرده ایم، اظهار داشت: در بحث آب شرب اصفهان مساله فقط منابع آبی نیست بلکه تنگناهای جدی دیگری مانند خط انتقال آب را داریم.

احسانی با اشاره به تصفیه‌خانه باباشیخ علی در چم‌آسمان گفت: در این بخش یک خط انتقال آب وجود دارد که از تونلی به نام اشترجان عبور می کند که حداکثر ظرفیت آن 10.3 متر مکعب آب در ثانیه است ولی نیاز پیک اصفهان در شرایط گرما به 14 متر مکعب در ثانیه می رسد؛ بنابراین 4 متر مکعب کمبود آب وجود دارد که حتی اگر سد زاینده رود آب داشته باشد نیز نمی توان منتقل کرد.

وی خاطر نشان کرد: در اصفهان ما با محدودیت های فیزیکی مواجه هستیم و به همین خاطر طرح تونل انتقال آب گلاب روی میز وزارت نیرو قرار دارد و یک طرح انتقال آب بین‌ حوزه‌ای محسوب نمی شود، چون تونلی است که از پایین‌دست سد زاینده رود کمبود آب شرب اصفهان را منتقل و به تصفیه‌خانه‌های جدید می رساند و یک خط تکمیلی محسوب می شود.

طرح گلاب روی میز وزارت نیرو

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران اظهار داشت: اگر این خط در پی دو سال آینده تکمیل شود مشکل آب شرب اصفهان حل خواهد شد و می توان همه منابع آب اصفهان را از سد زاینده رود تامین کرد.

احسانی درباره مطرح شدن کمک بانک جهانی برای اجرای طرح های آبی در اصفهان تصریح کرد: راه ‌حل‌ها برای ما تا حدود زیادی روشن است و بخشی از فرآیند آبرسانی به اصفهان مربوط به طرح بهشت‌آباد است. تامین کننده آب شرب اصفهان در اهداف درازمدت خواهد بود و در سال های 1420 تا 1430 پیش بینی شده با افزایش جمعیت اصفهان، آب شرب این طرح باید تامین شود.

وی خاطر نشان کرد: طرحی که بتواند تا دو سال آینده و در مقطع کوتاه مدت جواب بدهد، تونل گلاب خواهد بود که فعالیت های اجرایی آن هم شروع شده است و در واقع در حال تکمیل مدارک مطالعات زیست محیطی و مجوزهای مورد نیاز آن هستیم.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران درباره طرح برخی مسائل و اختلاف نظرها بین استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری درباره نحوه استفاده از آب زاینده رود گفت: بین دو استان همجوار کشور موضوع آب باعث شده تنش های سیاسی بوجود بیاید.

احسانی با بیان اینکه اما این اختلاف نظرها بیشتر به حباب و سراب شباهت دارد تا واقعیت، افزود: به واقع مشکل جدی بین این دو استان وجود ندارد ولی گفتگوی جدی و صادقانه بین دو استان انجام نشده و عمدتا از یکدیگر ابهام دارند که می توان گفت شاید به دلیل کمبود اطلاعات باشد.

اختلاف نظر چهارمحال و بخیتاری و اصفهان بر سر آب

وی ادامه داد: مقامات چهارمحال و بختیاری نگران این موضوع هستند که اگر طرح انتقال آب گلاب 2 اجرا شود شاید آبرسانی زاینده رود به اصفهان برسد و در استان چهارمحال و بختیاری این رودخانه خشک شود.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران افزود: نیازمند این هستیم که برای این دو استان اعتماد سازی صورت گیرد و هدف اجرای این تونل تکمیل آبرسانی به اصفهان است. فراموش نکنیم که تصفیه خانه باباشیخعلی هنوز فعال است و در آینده نیز فعالیت خواهد داشت و یزد نیز آب مورد نیاز خود را از آنجا برداشت می کند.

احسانی اظهار داشت: چند جلسه با نخبه های این حوزه برگزار کردیم و زمانی که موضوعات متوجه می شوند مسئله فرق می کند و اختلاف نظرها کاهش می یابد. بنابراین باید این دل آرامی را به مردم چهارمحال نیز منتقل کنیم و مردم این استان نیز مطمئن شوند که طرح انتقال آب به اصفهان به دنبال آسیب رسانی به آنها نیست.

وی افزود: از سویی مردم اصفهان نیز فکر می کنند که خشک شدن رودخانه زاینده رود به دلیل برداشت از چهارمحال بختیاری است. اصفهانی ها می گویند تا دهه های قبل که در چهارمحال بختیاری طرح های توسعه اجرا نشده بود زاینده رود آب دار بود.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران بیان داشت: البته این اطلاعات نیز ناقص است. بر اساس مطالعات اولیه ما از سد زاینده رود تا "چم آسمان" که آب برداشت می شود 122 میلیون متر مکعب آب برداشت می شود و بخشی هم آب بین حوزه ای است که تولید می شود و این میزان در قیاس با مصرف کلی سد رقم بالایی نیست.

به گفته احسانی مسئله برداشت های آب نیست و ما به موضوع خشکسالی ها در چند سال گذشته مواجه ایم. نکته بعدی این است که ما باید واقعیت را قبول کنیم و نمی توان گفت هیچ انسان عادلی می پذیرد بخشی از آبی که از زیر پای آنها عبور می کند تماما به استان دیگری اختصاص داده شود و این موضوع اساسا با اصول تخصیص که وزارت نیرو دنبال می کند تفاوت دارد.

وی ادامه داد: همه هموطنان ما این حق را دارند که از آب برخوردار باشند. بالاخره برای چهارمحال و بختیاری نیز لازم بوده تا حجم مشخصی آب را بتوانند استفاده کنند و وزارت نیرو نیز تخصیص هایی را در این بخش در نظر گرفته است.

برگزاری نشست ویژه با نخبگان اصفهان و چهارمحال

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران اظهار داشت: بنابراین چیزی که در حال حاضر بین چهارمحال و اصفهان وجود دارد ناشی از کم اطلاعی است و کش و قوس های سیاسی در این بین داریم. جای گلایه مندی وجود دارد و آن اینکه بخشی از سیاسیون این مسائل را داخل مردم برده اند و مردم را به بدون دلیل نگران کرده اند.

احسانی با تاکید بر اینکه سیاسیون باید قبل از اینکه این مسائل رادر بین مردم مطرح می کردند از طریق مراجع ذیربط مانند وزارت نیرو دنبال می کردند و نباید مردم را به خاطر هیچ، حساس کرد و دو استان را از همدیگر گلایه مند کرد.

وی درباره برگزاری نشست ها و جلسات برای حل مشکل آب اصفهان خاطرنشان کرد: تاکنون نشست های بسیار زیادی بین دو استان با حضور نخبه ها برگزار شده و بدنبال این بودیم که اگر بتوانیم نخبه های دو استان را متقاعد کنیم و آنها حرفهای یکدیگر را بشنوند می توان انتظار داشت که مردم و سیاسیون نیز متقاعد شوند.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران افزود: تاکنون دو جلسه جدی در این باره برگزار شده و البته شکل شروع جلسه با انتهای جلسه کاملا متفاوت بوده به نحوی که افراد در شروع جلسات کاملا جانبدارانه صحبت می کردند ولی در پایان جلسات نوعی همدلی و تفاهم شکل گرفت.

به گفته احسانی وزارت نیرو درحال حاضربرخی برنامه های ویژه را برای تامین آب اصفهان در نظر دارد. از زمان تصویب شورای عالی آب در سال 86 تنها 7 جلسه تا به امروز داشته ایم اما در دولت یازدهم 7 جلسه جدید داشته ایم که دو مورد آن تنها درباره زاینده رود بوده است.

تصمیم 9 ماده ای شورای عالی آب

وی از طرح 9 ماده ای شورای عالی آب برای تامین آب اصفهان بیان داشت: در آذرماه سال گذشته این تصمیمات گرفته شد که یکی از آن موارد این بود که شورای هماهنگی ذینفعان حوزه شکل بگیرد. اعضای این شورا وزیر نیرو، استانداران چهارمحال، اصفهان، یزد، معاون وزیر جهاد، صنعت، محیط زیست و دو کشاورز از اصفهان و چهارمحال و بختیاری هستند.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران افزود:تاکنون سه جلسه برگزار شده و مذاکرات بسیار جدی و بسیار حساس داشته ایم و این اقدام با پیشنهاد وزارت نیرو در شورای عالی آب دنبال شد. طبق تکلیف برنامه پنجم وزارت نیرو مکلف است مدیریت حوزه ای منابع آب را در کشور ایجاد کند.

احسانی گفت: در سال گذشته اولین حکمی که در این حوزه صادر شد برای حوزه زاینده رود بود و این نشان می دهد که وزارت نیرو مسائل زاینده رود را با نگرانی دنبال می کند.آب خروجی از سطح زاینده رود ابتدا وارد حوزه اصفهان می شود سپس وارد حوزه چهارمحال و در نهایت هم وارد حوزه اصفهان می شود

وی تاکید کرد: یک 112 کیلومتر و یک 80 کیلومتر بخش های پرچالشی بین دو استان محسوب می شود و همیشه گفتگوها و عدم شفافیت حاکم بوده است. ما از سال گذشته تصمیم گرفتیم شرکتی را برای مدیریت یکپارچه از سد زاینده رود تا چم آسمان که 112 کیلومتر است را در منطقه مستقر کنیم که بتوان برداشت های غیر مجاز را شناسایی کرد.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران افزود: این شرکت در مجموع با شش نفر پرسنل در آنجا مشغول است و وقتی دیدیم نتیجه خوبی داده امسال شرکت جدیدی را نیز برای بالادست سد در نظر گرفتیم.

احسانی درباره برنامه تامین آب بخش کشاورزی در اصفهان گفت: اگر بخواهیم برای بخش کشاورزی آب اختصاص دهیم باید تا 1.2 میلیارد متر مکعب آب داشته باشیم تا بتوانند همه کشاورزان آب داشته باشند ولی متاسفانه این میزان آب در اختیار نداریم.

ذخیره سازی آب در سد زاینده رود

وی تصریح کرد: در حال حاضر تا 420 میلیون متر مکعب برای آب شرب، کاشان و یزد است. همچنین حدود 160 میلیون متر مکعب نیز برای بخش صنعت خواهد بود که مجموعا 580 میلیون متر مکعب خواهد شد.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران ادامه داد: بنابراین با در نظر گرفتن همه مصارف در سبد آبی ما تا 400 میلیون متر مکعب آب خواهدماند که البته بخشی نیز به نجات باغات در غرب اصفهان اختصاص یابد.

احسانی افزود: در مسیر رودخانه با کشت برنج مواجه هستیم و باغات آب دریافت می کنند که 200 میلیون متر مکعب نیز سهم محیط زیست، باغات و مصارف سنتی خواهد بود که دیگر چیز زیادی باقی نخواهد ماند که بتوان اهداف بزرگتری را با آن تامین کرد.

وی بیان داشت: با برنامه ذخیره سازی آب در سد زاینده رود به دنبال این هستیم که بتوانیم حقآبه اصفهان را تامین کنیم و امسال در نظر داریم که چون در سال گذشته نتوانستیم این آب را تامین کنیم در سال جاری حقآبه اصفهان تخصیص یابد.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران درباره کشت عجیب برخی محصولات مانند برنج در فلات مرکزی ایران با وجود بی آبی اظهار داشت: این موضوع جزو مصوبات شورای عالی آب بوده که باید اراضی شالیزاری ساماندهی شوند و این موضوع از اهداف 9 ماده ای شورای عالی آب بوده است.

به گفته احسانی شورای عالی آب تاکید کرده که محصولات جایگزین که مصرف آب آنها پائین تر است به جای کشت برنج پیشنهاد شود و تغییر رویکرد از کشت برنج با محصولات با مصرف آب پائین تر دنبال شود.

4 هزار هکتار زیر کشت برنج در استان بی‌آب!

وی گفت: البته متقاعد کردن مردم کار ساده ای نیست و در حال حاضر حدود 4 هزار هکتار زمین به کشت برنج در اصفهان اختصاص یافته است. این موضوع یک چالش در اصفهان محسوب می شود و از انتقادات جدی این بخش است.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران تصریح کرد: از وزارت جهاد کشاورزی خواسته شده تا در این بخش وارد شوند و تغییر کشت صورت گیرد.

احسانی تاکید کرد: در حال حاضر در برخی دیگر از استان های کشور غیر از اصفهان مانند فارس و خوزستان نیز شاهد کشت برنج هستیم. واقعیت این است که درآمد برنج نسبت به کشت محصولات دیگر مانند گندم بالاتر است.

وی خاطرنشان کرد: سوال این است جایی که کم آبی داریم چرا محصولی کاشته می شود نیاز آبی بالایی دارد؟ این نوع کشاورزی باعث می شود که میزان آب در دسترس محدود شود در حالی که امروز قرار است به سمت کاهش مصرف پیش برویم.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران ادامه داد: آیا ما قبول داریم در یک استان با مشکل آب نباید محصولی با نیاز آب شدید را توسعه دهیم؟ بنابراین باید به این سمت پیش برویم که تولید محصولات کشاورزی در اصفهان ساماندهی شود.

احسانی در جمع بندی سخنانش اظهار داشت: اقدامات وزارت نیرو را می توان در حوزه های فرهنگسازی، اطلاع رسانی، اقدامات سیاسی و مدیریت کیفی آب تقسیم بندی کرد. در بخش مدیریتی می توان به اجرای مدیریت یکپارچه آب اشاره کرد.

وی به شفاف سازی آمار اطلاعات بین استانهای چهارمحال بختیاری و اصفهان اشاره کرد و افزود: تاکید ویژه شده که به هیچ وجه نباید در حوزه زاینده رود برداشت جدید آب صورت گیرد. در بحث اقدامات سازه ای نصب کنترهای هوشمند را دنبال می کنیم.

مدیرکل دفتر بهم پیوسته منابع آب حوزه آبریز فلات مرکزی ایران تاکید کرد: بحث اقدامات حقوقی و قضایی برای مقابله با برداشت های غیر مجاز را نیز در دستور کار داریم و همچنین در بخش مدیریت مصرف و آب تغییر شیوه آبیاری هم باید اقداماتی صورت گیرد.