به بحران آب نزديك مي‌شويم

آنطور كه وزير نيرو روز گذشته گفته بحران آب نه تنها در كشور كه در جهان جدي است. البته بحث كمبود آب همواره مطرح بوده اما حميد چيت‌چيان با بيان اينكه كشور در زمان حاضر در مرحله تنش آبي است و با شرايط كنوني روز به روز به سمت بحران آبي حركت مي‌كنيم. در اصل يك هشدار جدي‌تر داده است. چرا كه پيش از اين سابقه نداشته وزيري با اين صراحت از بحران آبي حرف بزند. چيت‌چيان از بحران آب به عنوان چالش اصلي جهان در هزاره سوم ياد كرد و گفت: كشور ما نيز به دليل قرار گرفتن در منطقه خشك و نيمه‌خشك جهان و با ادامه روند موجود در استفاده از آب، بحران آب را با شدت بيشتري تجربه خواهد كرد به‌طوري كه در حال حاضر نيز با حدود 9 ميليارد مترمكعب اضافه برداشت از منابع آب زيرزميني، افت حدود 20 متري سطح آبخوان‌هاي كشور، كاهش بارش، افزايش بي‌سابقه مصارف به‌ويژه در بخش كشاورزي و كاهش 46 درصدي در روان‌آب‌هاي سطحي و با حدود 1700 مترمكعب سرانه آب تجديدپذير در معرض تنش آبي قرار داريم. چيت‌چيان گفت: «تامين امنيت آبي در قرن 21 دغدغه اصلي دولت‌ها بوده و لازم است بدانيم كه براساس گزارش سازمان ملل متحد در اجلاس جهاني مكزيك، در سال 2006 بيش از 1.2 ميليارد نفر از مردم جهان از دسترسي به آب شرب بهداشتي محروم بودند و پيش‌بيني شده است كه اين تعداد در سال 2025 به 2.8 ميليارد نفر و در سال 2050 به چهار ميليارد نفر برسد». به گفته او به اين ترتيب حدود 40 درصد از جمعيت 9ميليارد نفري جهان در سال 2025 به آب سالم دسترسي نخواهند داشت به‌طوري كه در اين سال از هر پنج نفر مردم جهان، دو نفر دغدغه تامين آب خواهند داشت. وزير نيرو افزود: در سال‌هاي آينده نيز با ادامه روند موجود و با رسيدن به سرانه آب تجديدپذير حدود 1000 مترمكعب در معرض بحران شديد آب قرار خواهيم گرفت ضمن آنكه هم‌‌اكنون در برخي مناطق پرآب كشور مانند حوضه درياچه اروميه و شرق تبريز، سرانه آب تجديدپذير كمتر از 600 مترمكعب است. چيت‌چيان اضافه كرد: چنانچه هرچه سريع‌تر در زمينه مديريت بهينه منابع آب مبتني بر اصول مديريت يكپارچه منابع آب، استفاده از پساب‌ها و زهاب‌ها، فن‌آوري‌هاي نوين و استفاده از منابع نامتعارف آب در استحصال و مصرف آب و بسياري موارد ديگر اقدام نكنيم، به‌طور يقين هم در مبحث توسعه دچار عقب‌ماندگي خواهيم شد و هم در بخش توسعه آب و تامين آب شرب، اين حياتي‌ترين ماده براي زندگي بشر، دچار مشكلات عديده خواهيم شد. 6500 روستاي كشور فاقد منابع آب به گفته وزير نيرو: اكنون 6500 روستاي كشور فاقد منابع آب شرب هستند و توسط تانكر از مناطق دوردست آب شرب منتقل مي‌شود. اگر كشوري 20 تا 40 درصد از منابع آب تجديدشونده خود را استفاده كند، در دامنه مطمئن قرار دارد. حداكثر ميزان مجاز براي استفاده از منابع آب تجديدشونده 60 درصد است اما اكنون از 120ميليارد مترمكعب، 96 ميليارد مترمكعب مصرف مي‌شود يعني به جاي 60 درصد 80 درصد استفاده مي‌شود كه اين فشار زياد به منابع طبيعي وارد مي‌كند و موجب خشكي تالاب‌هايي مانند هامون، بختگان و درياچه اروميه شده است. چيت‌چيان گفت: ما از حد مجازي كه قوانين الهي در طبيعت اجازه داده، عبور و آسيب‌هاي شديدي در ابعاد مختلف به منابع طبيعي وارد كرده‌ايم. مجموع سدهاي در دست اجرا و اجرا شده در كشور 66 ميليارد مترمكعب آب در سال تنظيم مي‌كند در حالي كه كل روان‌آب‌هاي موجود كشور 46 ميليارد مترمكعب است و از سدهايي كه ساخته شده است يا در حال ساخت داريم، حدود 20ميليارد مترمكعب فاقد آب هستند مانند سد ساوه كه به خاطر تغيير اقليم، كاهش بارش‌ها، افزايش تبخير، افزايش برداشت‌ها در بالادست و كاهش بارش‌هاي موثر بوده است. به گفته چيت‌چيان در كشوري كه روزي 88 ميليارد مترمكعب روان آب جريان داشته اكنون اين ميزان به 46 ميليارد مترمكعب رسيده است،روش‌هاي گذشته پاسخگوي نيازهاي ما نيست و نيازمند بازنگري هستيم. وي افزود: در همين راستا، يكي از منابعي كه مي‌تواند نقش مهمي در تامين آب برخي مصارف ايفا كند، استفاده از فاضلاب‌هاي تصفيه شده شهري، روستايي، صنايع و نيز زهاب‌هاي كشاورزي است. در جهان پيشرفته، ديگر به فاضلاب به عنوان يك ماده زايد نگاه نمي‌شود بلكه از آن به عنوان منابع آب خاكستري يادشده و حداكثر استفاده از آن به عمل مي‌آيد. وزير نيرو اضافه كرد: در كشورهاي پيشرفته و پرآب جهان نيز استفاده از اين منابع و حتي پسماندهاي حاصل از فرايند تصفيه، كاربرد بسياري دارد و بسياري از كشورهاي كم آب جهان نيز توانسته‌اند با استفاده از سامانه‌هاي پيشرفته تصفيه، كمبود منابع آب خود را با استفاده از اين منابع تا حدود زيادي جبران كنند. چيت‌چيان خاطرنشان كرد: متاسفانه در كشور ما در اين زمينه عقب‌ماندگي‌هايي وجود دارد كه به‌دنبال آن هستيم تا هرچه سريع‌تر اين كاستي‌ها را مرتفع كنيم. وي گفت: در زمان حاضر، حجم پساب‌هاي تصفيه شده در كشور افزون بر 862 ميليون مترمكعب در سال شده است كه براساس آمارهاي موجود، از اين حجم مقدار 553 ميليون مترمكعب براساس بخشنامه‌هاي موجود به سازمان‌هاي آب منطقه‌اي تحويل شده و 269 ميليون مترمكعب بلاتكليف است كه بخشي از آن نيز بدون استفاده به محيط تخليه مي‌شود. براساس پيش‌بيني‌هاي انجام شده، حجم فاضلاب‌هاي شهري در سال 1400 به پنج ميليارد مترمكعب خواهد رسيد كه 70درصد از اين آب به صورت پساب قابل استفاده است. وضعيت 80 درصد دشت‌ها قرمز شد البته اين فقط وزير نيرو نيست كه درمورد وضعيت آب كشور و جهان هشدار داده است. رحيم ميداني معاون وزير نيرو در امور آب و آبفاي وزارت نيرو با بيان اينكه وضعيت 80 درصد از غني‌ترين منابع آبي زيرزميني كشور بحراني است گفت: وقتي صحبت از حل مشكل درياچه اروميه مي‌شود مديران تنها به فكر انتقال آب خزر مي‌افتند. رحيم ميداني با بيان اينكه وضعيت 80 درصد از غني‌ترين منابع آب‌هاي زيرزميني كشور بحراني است، گفت: به نوعي سفره‌هاي آب زيرزميني كشور به شدت كاهش يافته است. معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا افزود: اگر به فكر حل مشكل كاهش آب‌هاي زيرزميني نباشيم، در آينده مشكلات بسياري خواهيم داشت. مديريت منابع آب كشور به بازنگري نياز دارد و بايد به همان اندازه كه به بخش سازه‌اي و مهندسي حوزه آب اهميت داده مي‌شود به ارتقاي سطح مديريت در منابع آب نيز توجه شود. ميداني گفت: همه مديران كشور و حوزه صنعت آب در مقطع بسيار سختي هستند و اميدواريم با تلاش همه همكاران در كشور از اين آزمون سخت سربلند بيرون بياييم. يكي از علل مشكلات حوزه آب كشور، مشكلات خشكسالي چند سال گذشته و تمركز منابع آب كشور در نقاط خاص است. وي با اشاره به اينكه ايران نسبت به جمعيت و وسعت، كشوري كم آب است گفت: خشكسالي‌هاي اخير مشكلات حوزه‌هاي آبي كشور را چندين برابر كرده است. معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا تاكيد كرد: از نظر خدمات مهندسي در زمينه سدسازي، شبكه‌هاي آبياري، زهكشي و ساخت و تجهيزات اين صنعت در جايگاه رفيعي قرار داريم در حالي كه در ابتدا مهندسان صنعت سدسازي كشور با دست خالي وارد اين عرصه شدند.وقتي صحبت از مشكلات درياچه اروميه مي‌شود، مديران تنها به فكر انتقال آب از درياچه خزر هستند كه علاوه‌بر زمان‌بر بودن اين پروژه، بخش قابل‌توجهي از منابع مالي كشور نيز بايد در اين زمينه هزينه شود؛ در صورتي كه مي‌توان با اصلاح الگوي كشت و استفاده صحيح از آب‌هاي زيرزميني، برخي از مشكلات درياچه اروميه را حل كرد. اين هشدارها از سوي مسئولان دولتي نشان مي‌د هد بحران آبي در كشور به مرحله‌اي رسيده است كه ديگر نمي‌شود با برگزاري همايش‌هاي رنگارنگ و متعدد از كنار آن گذشت و به يك بازنگري جدي در سياستگذاري‌ها و برنامه‌هاي آبي كشور نياز است.