اختلاف ۱۸ برابری قیمت بنزین ایران و فوب خلیج فارس/ قیمت بنزین گران می شود؟

 ایران از نظر شدت مصرف انرژی در جهان شرایط مناسبی ندارد و شدت مصرف انرژی در کشور ۲ برابر میانگین جهانی است. این موضوع تقریبا در تمام عرصه‌ها وجود دارد هر چند که در سوخت‌های فسیلی از جمله گاز و فرآورده‌های نفتی این شدت مصرف بالاتر است.

با وجود آنکه تمام بخش‌های کشور بر لزوم کاهش مصرف انرژی تاکید دارند اما به دلیل پرداخت یارانه بالا توسط دولت برای حامل‌های انرژی در ایران و عدم پرداخت قیمت واقعی این حامل‌ها توسط مصرف‌کنندگان، هیچ کدام از بخش‌ها به دنبال بهینه‌سازی نیستند.

از همین رو است که نه نیروگاه‌ها به دنبال افزایش راندمان خود می‌روند و نه بخش صنعت تکنولوژی روز را به خدمت می‌گیرد تا هزینه انرژی خود را کاهش دهد.

این موضوع در بنزین نیز به شدت وجود دارد. بنزین که به عنوان سوخت خودروهای سواری مورد استفاده قرار می‌گیرد، به دلیل آنکه خودروها با کیفیت روز جهان فاصله دارند و همچنین به دلیل پایین‌بودن قیمت، جزو پرمصرف‌ترین حامل‌های انرژی ایران است.

از سوی دیگر تفاوت فاحش قیمت این حامل انرژی با کشورهای همسایه که در مواردی تا ۸۰ درصد نیز برآورد می‌شود، باعث شده تا قاچاق با هر هزینه‌ای برای برخی افراد جذاب و اقتصادی باشد.

به دلیل پرداخت یارانه بالا توسط دولت برای حامل‌های انرژی در ایران و عدم پرداخت قیمت واقعی این حامل‌ها توسط مصرف‌کنندگان، هیچ کدام از بخش‌ها به دنبال بهینه‌سازی نیستند

موضوعی که واکنش مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را به دنبال داشته است. سالاری هفته گذشته اعلام کرد که موضوع کیفیت خودرو در قانون هوای پاک و تکلیف سازمان استاندارد آمده و طبیعتا خودروها به تناسب مصرف باید استاندارد لازم را داشته باشند. تعداد خودروهای شخصی و موتورسیکلت در کشور حدود ۲۵ تا ۲۶ میلیون را شامل می‌شود.

وی تاکید کرده که اگر استاندارد جهانی را داشته باشیم ۵۰ درصد کاهش مصرف بنزین محقق می‌شود.

در حال حاضر روزانه  ۲۵۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در ایران مصرف می‌شود که با هر تراز جهانی و با هر کشوری مقایسه شود بسیار بالا و ۵ تا ۶ برابر استاندارد دنیا است.

نزدیک شدن میزان تولید و مصرف بنزین در کشور

موضوعی که البته وزیر نفت نیز بر آن تاکید دارد و معتقد است اگر مصرف سوخت کشور را در بخش‌های مختلف نصف کنیم، می‌توان سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار به دولت تحویل داد.

«جواد اوجی» می‌گوید که امروز ظرفیت پالایشی کشور در زمینه تولید بنزین و نفت‌گاز در حال نزدیک شدن به مقدار مصرف در کشور است. یکی از وظایف وزارت نفت بحث تولید نفت، گاز و دیگر فرآورده‌های نفتی است تا امنیت انرژی کشور تأمین شود.

وزیر نفت با اشاره به رعایت نشدن مصرف بهینه انرژی در بخش‌های مختلف به‌ویژه بخش خانگی کشور تاکید دارد که سالانه حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد مصرف سوخت مایع کشور افزایش می‌یابد، از این رو هم‌زمان که باید به فکر افزایش ظرفیت پالایشی کشور باشیم، ضروری است از اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف در کشور به‌ویژه در بخش‌های خانگی و صنعتی غافل نباشیم.

وی میزان پرداخت یارانه سوخت در کشور را سالانه ۸۰ میلیارد دلار دانست و گفت: این در شرایطی است که سال گذشته مجموع درآمدهای نفتی کشور ۴۳ میلیارد دلار بوده است.

این اعداد نشان می‌دهد ایران حدود ۲ برابر درآمدهای نفتی خود را صرف پرداخت یارانه کرده است.

آخرین ترازنامه انرژی کشور شدت مصرف فرآورده‌های نفتی را ۱.۴ برابر میانگین سرانه مصرف جهانی گزارش می‌کند.

اگرچه این اعداد به خودی خود بسیار بزرگ هستند اما زمانی که آن را با اعداد کلان بودجه و عملکرد آن در سال گذشته مقایسه کنیم عمق فاجعه مشخص می‌شود.

اختلاف ۱۸ برابری قیمت بنزین ایران و فوب خلیج فارس

نگاهی به قیمت بنزین با عدد اکتان ۹۲ در معاملات خلیج فارس نشان می‌دهد هر بشکه بنزین که معادل حدود ۱۵۹ لیتر است و یک محاسبه ساده نشان می‌دهد هر لیتر بنزین در خلیج فارس در سال جاری حدود یک دلار بوده که با میانگین قیمت ۲۸هزار تومان برای هر دلار به قیمت صرفی های بانک مرکزی، هر لیتر بنزین در خلیج فارس ۲۸ هزار تومان قیمت می‌خورد.

با توجه به قیمت هزار و ۵۰۰ تومانی برای بنزین سهمیه‌ای و ۳ هزار تومانی بنزین آزاد، هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۲۷ هزار و ۵۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد نیز ۲۵ هزار تومان یارانه دریافت می‌کند تا به قیمت‌های امروز به دست مصرف‌کننده ایرانی برسد.

روزانه یک هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان یارانه به بنزین سهمیه‌ای و یک هزارمیلیارد تومان یارانه به بنزین آزاد تعلق می‌گیرد که نشان می دهد دولت هر روز بیش از ۲ هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان یارانه به بنزین می‌دهد

 از سوی دیگر ایرانی‌ها به طور میانگین در سال جاری روزانه حدود۱۰۰ میلیون لیتر بنزین مصرف کرده‌اند که از این میزان ۶۰ میلیون لیتر بنزین سهمیه‌ای و ۴۰ میلیون لیتر نیز بنزین آزاد بوده است.

با توجه به پرداخت یارانه بنزین در هر دو مورد، روزانه یک هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان یارانه به بنزین سهمیه‌ای و یک هزارمیلیارد تومان یارانه به بنزین آزاد تعلق می‌گیرد که نشان می دهد دولت هر روز بیش از ۲ هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان یارانه به بنزین می‌دهد.

با یک حسابی سرانگشتی یارانه پرداخت‌شده به بنزین در ماه ۷۹.۵ هزار میلیارد تومان و در سال ۹۵۴ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

این در حالی است که بودجه عمومی دولت بر اساس قانون بودجه سال جاری ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان است. بنابراین یارانه پرداختی به بنزین در صورت ثابت‌بودن قیمت بنزین و قیمت دلار، معادل ۶۳ درصد بودجه عمومی دولت در یک سال است.

بازکردن گره شدت مصرف انرژی با اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی

هر چند الگوی و فرهنگ مصرف سوخت توسط مردم نیز در بالا بودن میزان مصرف در کشور تاثیرگذاری است، اما گره اصلی مصرف افسارگسیخته در ایران تنها با اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت باز می‌‎شود که اجرای آن بر عهده دولت‌ها است.

در حال حاضر تراز گاز کشور منفی شده و میزان تقاضا از عرضه بیشتر شده است. با توجه به میزان مصرف بنزین و تولید آن در پالایشگاه‌ها، این موضوع تا پایان سال ۱۴۰۱ به بنزین و گازوئیل نیز سرایت می‌کند.

بدین ترتیب نه تنها صادرات انرژی ایران به صفر می‌رسد بلکه عمده مصارف انرژی نیز در بخش‌های غیرمولد انجام شده که هیچ نقشی در افزایش تولید ناخالص داخلی  کشور ندارند.

می‌توان مفهوم بهینه‌سازی مصرف سوخت را به لحاظ اهمیت جایگاه، معادل تولید و توسعه تلقی کرد؛ با در نظر گرفتن این موضوع که برای تولید ۵۰ میلیون مترمکعب گاز رقمی در حدود ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، بنابراین برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای صرفه‌جویی به مقدار ۲۰ میلیون مترمکعب در بخش مصارف خانگی و تجاری، با در نظر گرفتن هزینه‌های مرتبط با آن نه‌تنها منطقی که سودآور به نظر می‌رسد.

یارانه بنزین در ایران، معادل ۶۳ درصد بودجه عمومی دولت

حجم سرمایه‌گذاری پروژه‌های بهینه‌سازی بسیار کمتر از هزینه‌های مربوط به توسعه میادین گازی است. برآوردها نشان می‌دهد که به ازای هر متر مکعب گاز، هزینه افزایش تولید گاز از طریق توسعه میادین گازی سه برابر بهینه‌سازی مصرف همان مقدار گاز است. در نتیجه بهینه‌سازی مصرف در مقایسه با سایر راهکارها در اولویت بالاتری از منظر اقتصادی قرار دارد.

افزایش دوباره مصرف بنزین و رسیدن مصرف در روزهایی به بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز باعث شده تا توجه به بهینه‌سازی مصرف در این حوزه نیز بیشتر شود.

رقمی که می‌تواند درآمد صادراتی بنزین را از کشور، آن هم در این شرایط افزایش قیمت‌های جهانی سلب می‌کند و در آینده نزدیک هم ممکن است کشور را به وارد کننده فرآورده‌های نفتی تبدیل کند.

وزیر اقتصاد در این زمینه البته با تاکید چندباره بر عدم تغییر قیمت بنزین گفت: تولید و مصرف بنزین به دقت رصد می شود و سیاست دولت با توجه به دستور رییس جمهوری مبنی بر عدم افزایش قیمت، این است تا از راه‌های دیگر مانند گاز سوز کردن خودروها، مصرف بنزین افزایش نیابد و نیاز به واردات بنزین نداشته باشیم‌.

وی درباره احتمال افزایش قیمت بنزین و طرح آزمایشی بنزین در جزیره کیش، تاکید کرد: مکررا عرض می کنم دستور کاری برای افزایش قیمت بنزین در سال جاری وجود ندارد.

کاهش ۹۰ درصدی هزینه‌ها با بهینه‌سازی مصرف سوخت

دراین میان ۲ راه پیش روی دولت قرار دارد. یا باید پالایشگاه‌های جدید برای تامین نیاز داخلی بسازد و یا بهینه سازی مصرف را در دستور کار خود قرار دهد.

 بررسی‌ها نشان می‌دهد اکنون برای ساخت یک پالایشگاه باید حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گیرد در حالی که با ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌توانیم نسبت به بهینه‌سازی مصرف همان میزان فرآورده نفتی اقدام کنیم.

هزینه ساخت پالایشگاه‌ها بستگی به کیفیت محصولات دارد، یعنی هر چه میزان پیچیدگی یک پالایشگاه بالاتر باشد هزینه ساخت آن هم بالاتر است.

افزایش دوباره مصرف بنزین و رسیدن مصرف در روزهایی به بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز باعث شده تا توجه به بهینه‌سازی مصرف در این حوزه نیز بیشتر شود

اگر تورم جهانی را سالیانه حدود ۲ درصد در نظر بگیریم هزینه ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی ۱۲۰ هزار بشکه‌ای، به قیمت امروز معادل ۲.۳ میلیارد دلار محاسبه می‌شود که اگر با الگوی ستاره خلیج فارس ساخته شود، ۱۲.۵ میلیون لیتر به تولید بنزین کشور اضافه می‌کند.

در حالی که می‌توان با حدود یک دهم این رقم، همین مقدار بهینه‌سازی در مصرف بنزین کشور محقق کرد.

از سوی دیگر، هزینه کلان احداث پالایشگاه‌های جدید نفت خام و میعانات گازی در ایران گاهی تا ۳ برابر نرم جهانی نیز می‌رسد.

بنابراین منطقی است با اجرای طرح‌های بهینه‌سازی در کنار ایجاد تنوع در سبد سوخت کشور از جمله توسعه سی.ان.جی مصرف بنزین را کاهش داده و از محل این صرفه‌جویی، طرح‌های توسعه‌ای این صنعت از جمله کمک به افزایش ظرفیت پالایشی کشور را اجرا کرد.

منبع: ایرنا