جلوگیری از قطع پای دیابتی

دیابت، نتیجه ناتوانی بدن در تولید یا استفاده از انسولین است. انسولین، هورمونی ست که به بدن اجازه می دهد گلوکز یا قند را به انرژی تبدیل کند. وجود مشکل در متابولیسم گلوکز، می تواند منجر به افزایش سطح قند خون شده و  بر توانایی بدن در بهبود زخم ها تأثیر بگذارد.

در افراد دیابتی، زخم ها به آهستگی بهبود می یابند و با سرعت بیشتری پیشرفت می کنند، بنابراین مهم است که بدانیم به دنبال چه چیزی هستیم.

اگرچه ممکن است بریدگی، خراشیدگی و تاول در هر نقطه از بدن وجود داشته باشد، اما پاها، یکی از رایج ترین نقاط آسیب دیدگی هستند. وجود یک زخم کوچک روی پا می تواند به سرعت به زخمی عمیق در پا تبدیل شود.

در صورت عدم درمان، زخم پا می تواند جدی شود. در نهایت، 14 تا 24 درصد افرادی که به دیابت مبتلا بوده و دچار زخم شده اند، به قطع اندام تحتانی نیاز خواهند داشت.

به همین دلیل، خودآزمایی منظم و بررسی زخم ها از نزدیک اهمیت زیادی دارد. درمان به موقع زخم ها، تنها راه کاهش خطر ابتلا به این عوارض است.

بازسازی زخم در افراد دیابتی

هنگامی که به دیابت مبتلا هستید، چند عامل می توانند توانایی بدن را در بهبود زخم تحت تأثیر قرار دهند.

سطح بالای قند خون

سطح قند خون، عامل اصلی موثر در بهبود سریع زخم است.

وقتی سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر باشد، باعث بروز موارد زیر می گردد:

• جلوگیری از انرژی دهی مواد مغذی و اکسیژن به سلول ها
• جلوگیری از عملکرد موثر سیستم ایمنی
• افزایش التهاب در سلولهای بدن

این موارد می توانند ترمیم زخم را کند نمایند.

نوروپاتی

بالا بودن دائمی سطح قند خون، می تواند سبب ایجاد نوروپاتی محیطی گردد. با گذشت زمان، به اعصاب و عروق آسیب وارد می شود که می تواند باعث از بین رفتن احساس در مناطق آسیب دیده گردد.

نوروپاتی، به خصوص در دست و پا شایع است و در صورت بروز، ممکن است متوجه ایجاد زخم ها نشوید. این امر از دلایل عمده بروز بیشتر زخم های پا در افراد دیابتی می باشد.

گردش خون ضعیف

احتمال ابتلا به بیماری عروق محیطی در افراد مبتلا به دیابت، دو برابر بیشتر است، که به دلیل ضعف در گردش خون می باشد. بیماری عروق محیطی، باعث تنگ شدن رگ های خونی و کاهش جریان خون در اندام ها می گردد. این وضعیت، همچنین بر توانایی گلبول های قرمز برای عبور راحت از رگ ها تأثیر می گذارد. سطح بالای گلوکز خون، باعث افزایش غلظت آن می گردد که جریان خون بدن را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد.

ضعف سیستم ایمنی بدن

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، در فعال سازی سیستم ایمنی بدن مشکل دارند. تعداد سلولهای جنگنده ایمنی ارسال شده برای بهبود زخم ها و توانایی آنها برای اقدام، اغلب در این افراد کاهش یافته است. اگر سیستم ایمنی بدن نتواند به درستی کار کند، ترمیم زخم کندتر شده و خطر ابتلا به آن بیشتر می گردد.

عفونت

اگر سیستم ایمنی به طور مناسبی عمل نکند، بدن برای مقابله با باکتری های عامل عفونت، مشکل خواهد داشت.

سطوح بالاتر قند خون، احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهد. زیرا باکتری ها با قند اضافی موجود در جریان خون، رشد می کنند. سطح بالای قند خون همچنین می تواند سلولهای ایمنی را در مقابله با باکتری ها، سرکوب نماید.

عوامل مؤثر بر درمان زخم دیابتی

برای کمک به روند بهبودی، این نکات را رعایت کنید:

مرتباً بدن خود را بررسی نمایید. رسیدگی به موقع به زخم ها، کلید جلوگیری از ابتلا به عفونت و سایر عوارض است. حتما روزانه بدن خود را بررسی کرده و به دنبال زخم های جدید به ویژه روی پاها باشید. از بررسی بین انگشتان پا و زیر آن غافل نشوید.

بافت مرده را بردارید. نکروز (سلولهای مرده) و بافت اضافی، اغلب در زخم های دیابتی اتفاق می افتد که می تواند باعث پیشرفت باکتری ها و سموم، و افزایش عفونت زخم گردد. همچنین می تواند مانع از بررسی بافت زیرین بشود. پزشک اغلب در روند حذف بافت به شما کمک خواهد کرد.

پانسمان را مرتبا عوض نمایید. تعویض مرتب پانسمان، می تواند به کاهش باکتری ها و حفظ رطوبت سطحی مناسب زخم کمک کند. پزشکان اغلب استفاده از پانسمان مخصوص مراقبت از زخم را توصیه می کنند.

به ناحیه آسیب دیده فشار نیاورید. فشار می تواند باعث ساییدگی و پارگی پوست شده و به ایجاد یا عمیقتر شدن زخم منجر شود.

علائم زخم دیابتی

از آنجا که بسیاری از افرادی که به زخم پا مبتلا می شوند، توانایی احساس درد را از دست داده اند، درد از علائم رایج این عارضه نیست. اولین چیزی که ممکن است متوجه شوید، وجود ترشحات زخم روی جوراب هاست. قرمزی و تورم، و در صورت پیشرفت قابل توجه، بو نیز ممکن است همراه زخم وجود داشته باشد.

چه موقع به متخصص پا مراجعه کنید

پس از مشاهده زخم، بلافاصله به پزشک پا مراجعه نمایید. زخم پا در بیماران دیابتی، باید برای کاهش خطر عفونت و قطع عضو، بهبود عملکرد و کیفیت زندگی و کاهش هزینه های مراقبتی، درمان شود.

تشخیص و درمان زخم پای دیابتی

هدف اصلی در درمان زخم پا، دستیابی سریع به درمان است. هرچه زخم سریعتر بهبود یابد، احتمال ابتلا به عفونت کمتر است.

چندین فاکتور اصلی در درمان مناسب زخم پای دیابتی وجود دارد:

• پیشگیری از عفونت
• برداشتن فشار از ناحیه آسیب دیده،یا "برداشتن بار اضافه"
• از بین بردن پوست و بافت های مرده، یا "دبریدمان"
• استفاده از دارو یا پانسمان بر روی زخم
• کنترل گلوکز خون و سایر مشکلات سلامتی

همه زخم ها آلوده نیستند. با این حال، اگر پزشک متخصص پا عفونت را تشخیص دهد، قرار گیری تحت درمان با آنتی بیوتیک، مراقبت از زخم و احتمالاً بستری در بیمارستان ضروری خواهد بود.

دکتر آرش توفیق، فوق تخصص جراحی عروق از فرانسه، معتقد است که در مطلبی که به طور کامل به روش های درمان قطعی زخم دیابتی پرداخته است (https://dr-tofigh.com/829/ )، معتقد است زخم های غیر عفونی و غیر عروقی پای دیابتی، احتمال دارد با پمادهای رایج (نظیر آنژی پارس و ...) درمان شود که تشخیص این نوع زخم ها، بر عهده پزشک متخصص است. 

برای جلوگیری از ابتلا به زخم باید:

• سطح گلوکز خون را تحت کنترل دقیق نگه دارید.
• زخم را تمیز و بانداژ نمایید.
• زخم را روزانه با استفاده از پانسمان یا باند زخم تمیز کنید.
• از راه رفتن با پای برهنه خودداری نمایید.

برای بهبود بهتر زخم ها، به ویژه زخم های پایین پا، باید "برداشتن بار اضافه" انجام گیرد. ممکن است از شما خواسته شود که از نوعی کفش مخصوص، پابند، پاپوش اختصاصی، ویلچر یا عصا استفاده کنید. این دستگاه ها، فشار و تحریک را در ناحیه زخم کاهش می دهند و به تسریع روند بهبود کمک می کنند.

دانش مراقبت از زخم طی ده سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است. اکنون می دانیم که تصور قدیمی "اجازه دهید هوا به آن برسد" برای بهبود زخم مضر است. زخم ها اگر پوشیده و مرطوب بمانند، سریعتر بهبود می یابند و خطر ایجاد عفونت در آنها کمتر است. استفاده از بتادین، ​​پراکسید هیدروژن، جکوزی و خیساندن زخم توصیه نمی شود، زیرا این اقدامات می تواند منجر به ایجاد عوارض بعدی گردند.

مدیریت مناسب زخم، شامل استفاده از پانسمان و داروهای موضعی ست. فرآورده های مورد استفاده از نرمال سالین تا فاکتورهای رشد، پانسمان زخم و جایگزین های پوستی متنوع است که به طور ثابت شده ای در بهبود زخم های پا موثر هستند.

برای بهبود زخم، باید گردش خون کافی در ناحیه آسیب دیده وجود داشته باشد. پزشک متخصص پا می تواند با انجام چند آزمایش غیرتهاجمی، سطح گردش خون را تعیین نماید.

در طول درمان زخم پای دیابتی، کنترل دقیق گلوکز خون از اهمیت بالایی برخوردار است. همکاری نزدیک با یک پزشک یا متخصص غدد درون ریز برای کنترل قند خون، باعث بهبودی سریعتر و کاهش خطر ابتلا به عوارض می شود.

موارد جراحی

 اکثر زخم های غیر عفونی پا، بدون جراحی درمان می شوند. با این حال، اگر این روش درمانی ناموفق باشد، میتوان از جراحی کمک گرفت. نمونه هایی از مراقبت های جراحی برای از بین بردن فشار بر روی ناحیه آسیب دیده، شامل تراشیدن یا برداشتن استخوان و اصلاح ناهنجاری های مختلف مانند انگشت چکشی یا جمع شدن انگشتان پا (hammertoes)، پینه شست پا (bunions) یا برجستگی های استخوانی می باشد.

مدت زمان بهبودی به عوامل مختلفی از جمله اندازه و محل زخم، فشار وارد شده بر روی زخم از راه رفتن یا ایستادن، تورم، گردش خون، سطح خونی گلوکز، مراقبت از زخم و مواردی که بر روی زخم اعمال می شود، بستگی دارد. بهبودی ممکن است طی چند هفته اتفاق بیفتد یا به چندین ماه زمان نیاز داشته باشد.

پیشگیری از زخم شدن پا

بهترین راه برای درمان زخم پای دیابتی در وهله اول، جلوگیری از پیشرفت آن است. توصیه های مراقبتی شامل مراجعه مداوم به متخصص پا می باشد. پزشک متخصص پا می تواند تشخیص دهد که آیا در معرض خطر ابتلا به زخم پا هستید یا خیر، و یا راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به آن ارائه دهد.

اگر موارد زیر را داشته باشید یا انجام دهید، در معرض خطر بالای ابتلا به زخم پا هستید:

• نوروپاتی
• گردش خون ضعیف
• تغییر شکل پا (به عنوان مثال، پینه پا، انگشت چکشی)
• پوشیدن کفش نامناسب
• عدم کنترل قند خون
• سابقه ابتلا به زخم پا در گذشته

کاهش عوامل خطر دیگر مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل، کلسترول بالا و افزایش قند خون در پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی مهم است. پوشیدن کفش و جوراب مناسب، کمک زیادی به کاهش این خطرات خواهد کرد. پزشک متخصص پا می تواند در انتخاب کفش مناسب شما را راهنمایی کند.

یادگیری نحوه بررسی پاها برای یافتن هرچه زودتر مشکل احتمالی، بسیار مهم است. هر روز پای خود را - به خصوص کف پا و بین انگشتان - از نظر بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هرگونه علائم غیرطبیعی دیگر، بررسی نمایید. هر بار که به پزشک مراجعه می کنید، کفش ها و جوراب های خود را دربیاورید تا پاهایتان را معاینه نماید. در صورت یافتن هرگونه مشکل، در اسرع وقت به پزشک متخصص پا اطلاع دهید. مهم نیست که این مشکل چقدر ساده به نظر می رسند.

کلید موفقیت در ترمیم زخم، مراقبت های پزشکی منظم پا برای دستیابی به "استاندارد طلایی" زیر است:

• کاهش قند خون
• دبریدمان مناسب زخم ها
• درمان هرگونه عفونت
• کاهش اصطکاک و فشار
• بازگرداندن جریان خون کافی