مشکل ایران در واردات واکسن کرونا، FATF است؟

مشابه مباحثی که از بهار 97 تا زمستان 98 در فضای رسانه ای کشور مطرح شد، حامیان تصویب لوایح مذکور، تاکید خاصی داشته و دارند تا مسائل مختلف کشور را به FATF گره بزنند. در همین راستا، اخیرا آنها به سراغ واکسن کرونا رفته اند و مشکلات بانکی کشورمان در انتقال پول برای خرید این واکسن از کشورهای خارجی را به این موضوع پیوند زده اند تا بار دیگر مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای تصویب لوایح مرتبط با FATF تحت فشار قرار دهند. این در حالی است که عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی صراحتا اعلام کرده است که مشکلات بانکی کشورمان در انتقال پول برای خرید واکسن کرونا از کشورهای خارجی بخاطر تحریم های آمریکاست. درباره همین موضوع، گفتگویی با روح الله ایزدخواه نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس داشتیم که متن کامل آن در ادامه آمده است:

*مشکل ایران در واردات واکسن کرونا ارتباطی با FATF ندارد

*عدم ارائه خدمات بانکی در خارج از کشور به ایرانی ها بخاطر فشار تحریمی آمریکاست

فارس: آقای دکتر، یکی از مباحثی که در روزهای اخیر درباره FATF مطرح شده، این است که ایران به دلیل عدم اجرای استانداردهای FATF که مباحث ضدپولشویی، ضدتامین مالی تروریسم و ضد تامین مالی اشاعه را در بر می‌گیرد، در واردات واکسن کرونا به مشکل خورده است حتی یکی از نمایندگان سابق مجلس ادعا کرده است که ایران بخاطر این موضوع، سهمیه‌ 50 میلیون دلاری واردات واکسن در سازمان بهداشت جهانی را از دست داده است. نظر شما درباره این موضوع چیست؟

ایزدخواه: در کشور ما جریانی درباره اثرات FATF بر روی اقتصاد کشور به شدت اغراق می‌کند. در رابطه با تجارت بشردوستانه، مطابق بیانیه تفسیری توصیه‌ شماره 8 FATF به عنوان یک اصل، همکاری با FATF نباید تعهدات یک کشور ذیل منشور سازمان ملل و قوانین حقوق بشر بین‌المللی را مختل کند یعنی اجرای توصیه‌های FATF نباید تجارت بشردوستانه را مختل سازد. از طرف دیگر، در بند 68 دستورالعملFATF برای نهادهای غیرانتفاعی آمده است که «موسسات مالی نباید نهادهای غیرانتفاعی را به عنوان حوزه‌ی پرریسک ببینند، آن هم فقط به این دلیل که در محیط‌های با نقدینگی بالا یا در کشورهایی با نیاز بشردوستانه بالا فعالیت می‌کنند». بنابراین با توجه به همین موضوع، این ادعاها خلاف واقع است زیرا FATF حوزه مربوط به سازمان بهداشت جهانی را پرریسک نمی‌بیند و در نتیجه، تراکنش‌هایی که از طریق سازمان بهداشت جهانی صورت می‌گیرد را پرریسک نمی‌داند.

از طرف دیگر می‌بینیم که ادعا می‌شود عدم اجرای توصیه‌های FATF مانع ارائه خدمات بانکی به شهروندان ایرانی در کشورهای خارجی و حتی کشورهایی مانند چین و روسیه شده است. این ادعا نیز خلاف واقع است. طبق سند عرض میکنم. در اسفند ماه پارسال و به دنبال قرار گرفتن ایران در فهرست کشورهایی که باید علیه آنها اقدام مقابله‌ای صورت گیرد که در فضای رسانه ای اصلاحا با واژه «لیست سیاه» شناخته می شود، واحد اطلاعات مالی کشورها یک دستورالعملی به بانک‌های خود ابلاغ کردند. در تیرماه امسال، دستورالعمل واحد اطلاعات مالی کانادا منتشر شد و همین موضوع بهانه شد که این ادعاها مطرح شود. در این دستورالعمل آمده است که بانک‌ها باید جزییات اطلاعات این تراکنش‌ها را استخراج و به واحد اطلاعات مالی گزارش بدهند. در این دستورالعمل هیچ درخواستی از بانک‌ها در رابطه با قطع تراکنش‌های بانکی نشده است.

از طرف دیگر در جاهایی که ما بررسی کردیم و مشاهده کردیم که حساب‌های افراد ایرانی بسته شده است و یا از خدمات بانکی خودداری می‌کنند، علت آن فشار تحریمی و سیاسی آمریکا گفته شده است. به عنوان مثال ماهاتیر محمد، نخست وزیر مالزی در یک مصاحبه گفته که یک کشور خارجی به ما زور می‌گوید که اگر حساب‌های بانکی افراد ایرانی را نبندید، ما بانک‌های شما در خارج کشور را می‌بندیم. در واقع، این فشار سیاسی و تحریمی آمریکاست که روابط بانکی ما را مختل کرده است و این یک آدرس غلط و تحریف واقعیت است که می گویند این اقدامات را در رابطه با FATF انجام می‌دهند.

*بانک‌های خارجی از نقض شدن تحریم‌های آمریکا می‌ترسند و نه از استانداردهای FATF

فارس: آقای دکتر، حتی برخی تجار و فعالان اقتصادی هم می گویند به خاطر عدم اجرای استانداردهای FATF توسط ایران، کشورهای خارجی اجازه نمی‌دهند کالاهای اساسی و دارویی وارد کشورمان شود. پاسخ شما درباره این موضوع چیست؟

ایزدخواه: پاسخی که بانک­های خارجی به این افراد می‌دهند این است که به دلیل ریسک پولشویی نمی‌توانیم به شما خدمات بدهیم. این ریسک پولشویی به خاطر استانداردهای FATF و یا ترس از استانداردهای FATF نیست. بلکه ترس از نقض تحریم‌های آمریکاست. در چندسال گذشته، آمریکا جریمه‌های سنگینی را علیه بانک‌های اروپایی وضع کرده است و این موضوع موجب شده است که آنها از همکاری با ایران هراس داشته باشند.

همچنین واحد اطلاعات مالی آمریکا موسوم به FINCen در رابطه با ارائه خدمات بانکی به افراد و نهادهای پرریسک دستورالعملی تحت عنوان red flag منتشر کرده است. این دستورالعمل تشریح کرده است که افراد و موسسات مرتبط با ایران چگونه تحریم‌ها را دور می‌زنند. اما جالب اینجاست که FATF، بانک‌ها و افراد را هدف قرار نمی‌دهد، بلکه قلمروهای مالی را هدف می‌دهد. می‌گوید که این قلمروی مالی دارای ریسک بالای پولشویی است. در آن دستورالعمل واحد اطلاعات آمده بود که بانک‌ها باید تراکنش‌های مرتبط با ایران را پر ریسک در نظر بگیرند.

در این رابطه، شما را به اظهارات آقای همتی رئیس بانک مرکزی ارجاع می‌دهم. ایشان در اسفندماه 98 یک مصاحبه‌ای دارند در این رابطه و گفته‌اند که ما از مسیر‌هایی، تجارت را تسهیل می‌کنیم که تحریم‌ناپذیر است. این 20 میلیارد دلار ارزی که برای واردات کالا اختصاص داده شده است از کجا تامین شده؟ خب روش‌های دیگر وجود دارد که FATF و تحریم روی آن تاثیر نمی‌گذارند.

ضمن اینکه طبق گفته‌ مسئولین وزارت خارجه از 41 بند برنامه اقدام FATF، 39 بند آن اجرا شده است. چرا جواب نمی‌دهند که اثر این 39 بند اجرا شده در تعاملات بین‌المللی چه بوده است؟ حامیان FATF می‌گویند که اجرای این توصیه‌ها از بدتر شدن فضای تعاملات مالی جلوگیری می‌کند، اما به اذعان مشاور امنیت ملی ترامپ، آمریکا تحریم دیگری ندارد که علیه ایران اعمال کند یعنی ما در انتهای ظرفیت فشار تحریمی آمریکا قرار داریم و FATF نمی تواند باعث بدتر شدن این وضعیت شود.

*برخلاف تحلیل دولت با لغو قطعنامه های شورای امنیت، ساختار تحریم‌ها دچار فروپاشی نشد

*FATF یک ابزار برای وزارت خزانه‌داری آمریکاست

فارس: اگر واقعا FATF تاثیر زیادی بر اقتصاد ایران ندارد، چرا اصرار و فشار زیادی بر روی اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام برای تصویب این لوایح از سوی دولت وجود دارد؟ انگیزه‌های دولت در رابطه با پیگیری مستمر و پرفشار FATF چیست؟

ایزدخواه: این انگیزه‌ها به طور قطع کارشناسی و اقتصادی نیست. به نظر من، انگیزه‌ سیاسی در پشت این فشارها وجود دارد. ببینید قبل از شروع مذاکرات برجامی، مسئولین دولت یازدهم تاکید می‌کردند که اگر ما قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را لغو کنیم، ساختار تحریم‌ها دچار فروپاشی می‌شود. مشاهده کردیم که بعد از برجام این قطعنامه‌ها لغو شد و تغییر چندانی در فضای بانکی بین‌الملل برای ایران رخ نداد. چرا اینطور شد؟ به دلیل اینکه بانک‌های خارجی هنوز می‌ترسیدند با بانک‌های ایران کار کنند و این ترس هم به خاطر تحریم‌های آمریکا بود. ساختار تحریم‌های ثانویه آمریکا هم‌چنان حفظ شده بود و فقط برخی مصادیق آن از لیست تحریم حذف شده بودند. اما به جای اینکه دولت مسئولیت اشتباه فاحش خود را به عهده بگیرد، سعی کرد این اشتباه را توجیه کند.

در واقع، مقامات دولتی به جای اینکه سیاست‌ها و اقدامات اجرایی خنثی کننده تحریم‌ها را در دستور کار خود قرار بدهند، سراغ مسیری رفتند که وضعیت تحریم‌ها را تشدید می‌کرد. FATF یک ابزار برای وزارت خزانه‌داری آمریکاست. جریان‌هایی که اصرار دارند لوایح مربوط به FATF تصویب شود این نسبت واضح و روشن را نادیده می‌گیرند و واقعیت را تحریف می‌کنند.

*با تصویب لوایح FATF وضعیت پرونده ایران شبیه پرونده کره شمالی می‌شود

*تصویب این لوایح تضمین دادن به آمریکا برای انجام مذاکره در حوزه‌های غیر هسته ای است

فارس: برخی کارشناسان و رسانه ها درباره تبعات عدم تصویب لوایح FATF در ایران مدعی هستند که این مسیر ما را به سمت کره شمالی شدن پیش می‌برد. نظر شما درباره این ادعاها چیست؟ آیا ما واقعا در این حالت به سمت کره شمالی شدن یعنی تبدیل شدن به کشوری ایزوله به لحاظ سیاسی و اقتصادی پیش می رویم؟

ایزدخواه: این ادعاها غیرواقعی است. ایران در یک موقعیت ژئوپلتیک ویژه در دنیا قرار گرفته است که مرکز انرژی، مرکز راه‌های مواصلات تجاری محسوب می‌شود. روسیه و چین پیگیر بوده‌اند کریدور شمال به جنوب و هم‌چنین طرح یک کمربند، یک راه از ایران عبور کند این یعنی ایران موقعیت مهمی برای مبادلات تجاری بین‌المللی دارد. از طرف دیگر، کشورهای همسایه ایران بازار چند ده میلیون نفری خوبی برای صادرات محصولات با ارزش افزوده‌ دارد.

به نظر من اتفاقا تصویب این لوایح باعث می­شود پرونده ایران شبیه پرونده کره‌ شمالی شود. کره شمالی به هر دو کنوانسیون پالرمو و CFT پیوسته اما از لیست سیاهFATF خارج نشده است! در صورتی که ایران به این دو کنوانسیون بپیوندد، از لیست سیاه FATF خارج نخواهد شد و اتفاقا تازه مسئله­ تامین مالی موشکی پیش خواهد آمد.

تصویب لوایح FATF در واقع تضمین دادن به آمریکا برای مذاکرات در حوزه‌‌های دیگر مانند موشکی، منطقه‌ای و ... است. مشاور امنیت ملی بایدن گفته است که بدون تضمین از سوی ایران برای مذاکرات در زمینه‌های دیگر، آمریکا تحریم‌ها را بر نمی‌دارد. تصویب لوایح FATF یعنی تضمین دادن برای انجام همین مذاکرات. اگر ما از ابزارها و امکانات راهبردی خود چشم بپوشیم، سرنوشتی شبیه به عراق و لیبی خواهیم داشت.