جدیدترین شیوه احتکار کالا توسط واردکنندگان

خبرگزاری فارس: از سال ۹۷ تاکنون به دلایل گوناگون از جمله مضاعف شدن تحریم‌ها و جهش شدید نرخ ارز، تامین کالا‌های وارداتی با مشکل مواجه شد و علاوه بر این مباحث فرایند‌های اداری و بروکراسی حاکم بر دستگاه‌ها برای انجام تشریفات ترخیص کالا به مشکلات افزوده است.

این مباحث باعث شده تا ایستایی و رسوب کالا در مبادی رسمی کشور به وجود بیاید و حتی کار به جایی رسیده که برخی از واردکنندگان سوار بر موج مشکلات موجود با شگرد‌هایی دست به احتکار کالا نیز بزنند.

گزارش رسمی مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک نشان می‌دهد عوامل متعددی از جمله ضعف سامانه‌های الکترونیکی دستگاه‌های مرتبط با تجارت، تنگنای ارزی و نبود نظارت شفاف و سیستماتیک یکپارچه از زمان ورود کالا به مبادی رسمی کشور تا توزیع و مصرف نیز می‌تواند در مواردی منجر به احتکار کالای اساسی و ضروری مردم برای کسب منفعت و سود بیشتر توسط برخی واردکنندگان شود.

باید توجه داشت شگرد‌های برخی از واردکنندگان دقیقا همگام با ضوابط و مقررات و سوء استفاده از شرایط کنونی کشور در راستای کمبود ارز و نظایر آن، می‌تواند باعث احتکار مدرن کالا در بنادر، گمرکات و انبار‌ها شود.

معاون فنی گمرک مشکلات ایستایی و رسوب کالا را از دو منظر دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی (واردکنندگان) آسیب شناسی کرده است.

یکی از رایج‌ترین روش‌های احتکار کالا ناشی از انتظارات تورمی در اقتصاد می‌تواند مربوط به قبل از اظهار کالا به گمرک باشد. به عبارت ساده، از زمانی که کالا در بندر (سرزمین اصلی یا مناطق ازاد و ویژه اقتصادی) تخلیه می‌شود به انبار منتقل شده و گمرک اطلاعی از آن ندارد. این مسئله دلایل متعددی دارد.

در این زمینه معاون فنی گمرک ایران بیان کرده است: مهلت توقف کالا‌های وارده به کلیه مبادی ورودی کشور، اعم از سرزمین اصلی یا مناطق آزاد و ویژه اقتصادی (که به منظور ورود به سرزمین اصلی یا مصرف در مناطق مزبور وارد می‌شود) دو ماه تعیین شده و در صورت تایید بانک مرکزی مبنی بر عدم تبادل اسناد خرید و انتقال وجه به فروشنده، مهلت توقف کالا، حداکثر تا ۲ ماه توسط گمرک و در مناطق، توسط سازمان مسئول منطقه قابل تمدید است. بدیهی است مراجع تحویل گیرنده کالا‌ها مکلف گردیده اند پس از پایان مهلت توقف، مراتب را با رعایت سایر مقررات جهت انجام تشریفات متروکه به گمرک اعلام نمایند.

امکان ورود کالا‌های فاقد ثبت سفارش وزارت صنعت، معدن و تجارت: براساس مصوبه هیات وزیران، واردات کالای تجاری بدون ثبت سفارش ممنوع است.

این موضوع در حالی است که برای اقلامی که برای واردات قطعی به کشور در نظر گرفته شده و خریداری شده اند باید ابتدا مجوز ثبت سفارش صمت اخذ شود، اما با توجه به عدم وجود ضمانت اجرایی در این خصوص، واردکنندگان ابتدا کالا را حمل و در بنادر و یا مناطق ویژه و آزاد دپو می‌کنند و سپس دنبال اخذ مجوز ثبت سفارش هستند. البته باید مشکلات و زمان صدور ثبت سفارش را نیز در نظر گرفت که این امر برخی از صاحبان کالا را مجبور به این کار می‌کند.

جمال ارونقی در این باره نوشته است: آنچه در بنادر ما مشاهده می‌شود این است که اقلام مختلف، وارد این مناطق شده و در آن‌ها دپو می‌گردد تا در فرصت مقتضی، صاحبان کالا اقدام به اخذ ثبت سفارش وزارت صنعت، معدن تجارت نمایند.

بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا

به گزارش فارس تا اینجا بخش کوچکی از نارسایی نظام اداری و ترفند برای واردات کالا گفته شد. قسمت دیگری که می‌تواند منجر به احتکار کالا توسط وارد کنندگان شود به مرحله بعد از صدور پروانه الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا باز می‌گردد.

وفق مفاد بند (ث) مادۀ ۱ قانون امور گمرکی، ترخیص یعنی خروج کالا از اماکن گمرکی پس از انجام تشریفات گمرکی مربوطه است. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد در برخی از مواقع، صاحبان کالا پس از صدور پروانۀ گمرکی برای کالای وارداتی خود، از خروج کالا از محوطه‌ها و اماکن گمرکی سر باز زده و کالای گمرک شده که هیچ مشکل قانونی برای خروج ندارد همچنان در اماکن گمرکی و محوطه‌های مربوطه دپو می‌گردد.

ارونقی معاون فنی گمرک ۳ دلیل عمده را برای عدم خروج این کالا‌ها بیان می‌کند:

۱- دپوی کالا در انبار‌های صاحبان کالا داخل مناطق ویژه و آزاد یا اماکن گمرکی: وجود انبار‌ها یا مخازن صاحبان کالا در داخل اماکن گمرکی، مناطق ویژه و آزاد و بنادر باعث می‌گردد تا صاحبان کالا‌های یادشده بعد از ترخیص قطعی کالا، نسبت به نگهداری کالا‌های گمرک شده در این انبار‌ها و محوطه‌ها اقدام کنند

۲- عدم خروج کالا از انبار‌های گمرکی بدلیل مقرون به صرفه بودن نگهداری در انبار‌های بنادر و مناطق آزاد و ویژه: نگهداری و دپوی کالا‌های ترخیص شده در انبار‌های مراجع تحویل گیرنده بدلیل هزینۀ انبارداری کمتر از انبار‌های خارج از محوطۀ بندر یا شهرستان؛ تا کالا‌های گمرک شده، در فرصت مناسب مثلاً همزمان با افزایش قیمت بازار داخلی یا کمبود کالا در بازار، از انبار‌های اشاره شده خارج و وارد بازار‌های عرضه یا مصرف شود از دیگر دلایل دپوی کالا‌های اشاره شده در مناطق و بنادر می‌باشد

۳- مشکلات موجود در تأمین ناوگان حمل داخلی و عدم استقبال از ناوگان حمل ریلی: کمبود ناوگان حمل در برخی شهر‌ها و گمرکات بدلایل مختلف جهت حمل کالای گمرک شده به مقاصد مختلف در داخل کشور باعث ایستایی در خروج کالای گمرک شده از گمرک می‌گردد. البته با توجه به تخصصی بودن امر، موضوع باید بصورت کارشناسی بررسی شده و نظر مراجع ذیربط را نیز در این خصوص جویا شد.

باید توجه داشت وفق مفاد تبصرۀ ۲ ماده ۲۴ قانون امور گمرکی چنانچه ظرف یک ماه، کالا‌هایی که برای آن سند ترخیص یا فروش صادر شده است از انبار‌ها خارج نشود مشمول مقررات متروکه می‌شود.

به طور کلی با آسیب شناسی و بررسی‌های میدانی که صورت گرفته عمده دلایل توقف و ایستایی کالا که در برخی موارد ناخواسته منجر به برهم خوردن تنظیم بازار و افزایش قیمت می‌شود بدین شرح است:

قبل از اظهار کالا‌ها به گمرک

۱- امکان ورودکالا‌های فاقد ثبت سفارش وزارت صنعت، معدن و تجارت

۲- تأخیر در تأمین ارز کالا‌های اساسی؛ عدم انتقال ارز به فروشنده کالا و عدم انتقال مالکیت به خریدار (عدم وصول اسناد به خریدار)

۳-انقضای تاریخ اعتبار ثبت سفارش وزارت صنعت، معدن و تجارت جهت اظهار کالا به گمرک

۴-عدم تمکن مالی صاحب کالا جهت پرداخت حقوق ورودی

۵-عدم تمایل برخی از صاحبان کالا جهت اظهار کالا‌های وارده به گمرک

بعد از اظهار کالا‌ها به گمرک

۱- عدم امکان ترخیص کالا‌های «در صف تخصیص ارز» و ترخیص درصدی کالا‌های «درصف تأمین ارز»

۲- تطویل در صدور و ارسال سیستمی مجوز‌های قانونی جهت ترخیص کالا

۳- عدم تمکن مالی صاحب کالا جهت پرداخت حقوق ورودی

۴- تطویل در رسیدگی به بعضی از اظهارنامه‌ها توسط برخی از کارشناسان مجازی گمرکات اجرایی بدلیل کامل نبودن اسناد و...

۵- تطویل در فرایند رسیدگی به ارزش اظهارنامه برخی از کالا‌های وارداتی توسط گمرکات اجرایی یا گمرک ایران

۶- سایر عوامل مانند قطعی سامانه‌های گمرک و یا سایر سازمان‌ها

بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا

۱- دپوی کالا در انبار‌های صاحبان کالا داخل مناطق ویژه و آزاد یا اماکن گمرکی

۲- عدم خروج کالا از انبار‌های گمرکی بدلیل مقرون به صرفه بودن نگهداری در انبار‌های بنادر و مناطق

۳- مشکلات موجود در تأمین ناوگان حمل داخلی از جمله ناوگان حمل ریلی

پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی

۱- پارامتریک ننمودن کامنت‌های مرتبط با بانک در اظهارنامه‌های گمرکی

۲- عدم تعیین تکلیف اقلام باقیمانده از ترخیص درصدی کالا‌های گروه ۱ و ۲ کالایی در گمرکات اجرایی