عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان بیانگر شکست طرح‌های واشنگتن در منطقه است

مرکز مطالعات راهبردی، سیاسی و اقتصادی الدیمقراطی العربی در گزارشی به قلم «عمار یاسر» پژوهشگر روابط بین الملل دانشگاه «حلوان» مصر تحت عنوان «پیامدهای عقب نشینی آمریکا از خاورمیانه» نوشت: کاهش حضور نظامی آمریکا از خاورمیانه از محدود تصمیم های سیاسی است که دولت «بایدن» و «ترامپ» درباره آن توافق نظر دارند.

نویسنده این تحلیل افزود: با وجود اینکه دولت کنونی و سابق آمریکا درباره عقب نشینی از منطقه اتفاق دیدگاه دارند، اما دولت ترامپ تاکتیک متفاوتی نسبت به دولت کنونی در پیش گرفت. دولت ترامپ تلاش کرد ایران را به شدت تحت فشار قرار دهد. او همچنین به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس فشار وارد کرد تا توافق عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل را امضا کنند. در دوره ترامپ کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر کشور قطر را تحریم و محاصره کردند. ترامپ حتی پا را از تلاش برای عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل فراتر نهاد و برای ایجاد ائتلافی از کشورهای عربی، اسرائیل، مصر و اردن تحت عنوان «ناتو عربی» تلاش کرد تا با محور مقاومت به رهبری ایران مقابله کند.

رفتار دولت بایدن درمنطقه خاورمیانه

مرکز مطالعات راهبردی، سیاسی و اقتصادی الدیمقراطی العربی در ادامه این تحلیل  نوشت: اما دولت بایدن طرح ترامپ را به عقب برگردانده است. از زمان راه یابی بایدن به کاخ سفید، دموکرات ها تمایل خود را برای رسیدن به توافق هسته ای با ایران اعلام کرده اند. طرح آمریکا برای عقب نشینی از خاورمیانه به کاهش روند جنگ ها و درگیری ها منتهی خواهد شد. این موضوع سبب خواهد شد ایران در منطقه نقش اصلی را داشته باشد و از نفوذ منطقه ای برخوردار باشد. آمریکا از عراق عقب نشینی خواهد کرد و نقش آن محدود به مسائل مشورتی و آموزش نیروهای آمریکا برای مقابله با افراط گرایی خواهد شد.

حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه

اندیشکده مصری در گزارش خود درباره حضور نظامی آمریکا در منطقه  افزود: پایان حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه به معنای پایان دخالت های آمریکا و پایان دادن به دخالت نظامی آمریکا در سراسر منطقه نیست. پنتاگون اعلام نکرده است که این نیروهای به کجا منتقل خواهد شد، اما به احتمال زیاد این نیروها با هدف مقابله با چین به سوی اقیانوس هند و آرام منتقل شوند. آمریکا حدود ۶۵ هزار نیرو در منطقه خاورمیانه دارد. نیروهای این کشور در بیشتر کشورهای خاورمیانه غیر از ایران حضور دارند. حتی آمریکا در یمن هم نیرو دارد. این کشور ۶۰۰ نیروی نظامی در سوریه و ۲ هزار و ۵۰۰ نیروی نظامی در عراق دارد و این مناطق بیشتر توجه آمریکا را به خود جلب کرده است.

نویسنده این گزارش افزود: بیشتر نیروهای آمریکایی در کشورهای بحرین، کویت، قطر و امارات حضور دارند. بیش از نیمی از نیروهای این کشور در این کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مستقر هستند. پایگاه دریایی آمریکا در بحرین قرار دارد. فرماندهی مرکزی آمریکا و ناوگان پنجم این کشور که شامل ۴ هزار و ۲۰۰ نیرو، گروه های غواصی و هواپیماهای سوخت رسانی هستند در پایگاه هوایی شیخ «عیسی» در بحرین حضور دارند. در کویت هم آمریکا ۱۳ هزار و ۵۰۰ نیرو دارد. پایگاه حضور نیروهای آمریکا در کویت در ۶۰ کیلومتری مرزهای عراق قرار دارند و نیروهای فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا و کویت ماموریت مشترکی را انجام می دهند. در قطر هم حدود ۸ هزار نیروی آمریکا در پایگاه هوایی «العدید» قرار دارند. این پایگاه یکی از بزرگترین مراکز راهبردی برای سلاح های آمریکایی به شمار می رود. پایگاه هوایی «الظفره» امارات شامل یگان ۳۸۰ نیروی هوایی ایالات متحده است و سکوهای پرواز هواپیماهای شناسایی «U-۲۲» و هواپیماهای سوخت رسانی در این پایگاه قرار دارد. همچنین در این پایگاه جنگنده های «گلوبال هوک» و «آلاواکس» مستقر هستند.

علاوه بر این پایگاه «آنجرلیک» ترکیه یکی از بزرگترین پایگاه های آمریکا در منطقه  بوده که در بیشتر موارد هنگام جنگ سرد و در عملیات ناتو از آن استفاده شده است. آمریکا حدود یک هزار و ۴۶۵ نیروی در این پایگاه دارد. پایگاه «موفق السلطی» آمریکا در اردن هم یکی از پایگاه های هوایی آمریکا در منطقه است که در سال ۲۰۱۳ به مرکز مهمی برای عملیات علیه داعش تبدیل شد و پس از تنش میان آمریکا و ترکیه اهمیت آن افزایش یافت. شمار نظامیان آمریکا در این پایگاه حدود ۳ هزار تن است. آمریکا در عربستان هم ۲ هزار و ۲۰۰ تن نیرو دارد. در سال ۲۰۱۹ آمریکا و عمان توافقنامه ای را امضا کردند که به موجب آن آمریکا از بنادر صلاله و الدقم عمان استفاده خواهد کرد. همچنین آمریکا ۴۵۵ نیرو در شبه جزیره سینا در قالب نیروهای حافظ صلح دارد. عقب نشینی نیروهای آمریکا از بحرین به معنای پایان حضور ناوگان پنجم آمریکا است. چشم پوشی از این منطقه به معنای کم شدن اهمیت منطقه خلیج فارس برای آمریکا است. عقب نشینی از منطقه خلیج فارس به معنای کم شدن ارتباط آمریکا با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سردمداری عربستان و به تبع آن کم شدن ارتباط واشنگتن با جهان عرب است.  

عقب نشینی آمریکا و تنش زدایی در منطقه

مرکز مطالعات راهبردی، سیاسی و اقتصادی الدیمقراطی العربی درمورد تاثیر عقب نشینی نیروهای آمریکا از منطقه بر روی تنش های منطقه و روابط کنشگران اصلی منطقه ای به ویژه ایران و عربستان می نویسد: عقب نشینی آمریکا از منطقه دارای پیام هایی برای ایران است که محتوایش این است که آمریکا به دنبال کاهش تنش در منطقه است و این کشور درباره کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران بی طرف خواهد بود. همزمان با اعلام عقب نشینی نیروهای آمریکا مذاکراتی میان عربستان و ایران با نظارت عراق برگزار شده است. همچنین ترکیه هم با عربستان و مصر نشست هایی را  برای حل اختلاف های موجود برگزار کرده است.

این مرکز پژوهشی در ادامه با اشاره به انگیزه های عربستان از نزدیک شدن به ایران نوشت: عربستان تلاش می کند خود را به عنوان یک بازیگر منطقه ای برای آمریکا معرفی کند. همچنین برقراری آرامش سبب می شود که این کشور سامانه دفاعی خود را تقویت سازد تا بتواند حمله پهپادهای یمنی را رهگیری کند. مهمترین انگیزه عربستان از نزدیک شدن به ایران آن است ایران انصارالله را زیر فشار قرار دهد تا به جنگ یمن پایان یابد. همچنین ائتلاف سعودی - اماراتی شاهد شکاف های بسیاری بوده است و امارات از جنگ یمن خارج شده است و این کشور از نیروهای جدایی طلب در جنوب یمن حمایت کرده است. امارات و عربستان درباره تصمیم های سازمان اوپک هم اختلاف نظر دارند. همچنین رسیدن ایران و آمریکا به توافق هسته ای سبب خروج ایران از انزوا خواهد شد و اقتصاد ایران رشد خواهد کرد. این در حالی است که نقش عربستان در لبنان و سوریه کاهش یافته است و همپیمان ایران در سوریه به پیروزی رسیده است و در زمان اوج اختلاف قطر و عربستان و تحریم قطر از سوی ریاض، ایران توانست به نظام قطر نزدیک شود. از این رو عربستان پس از رسیدن ایران به توافق هسته ای نیاز به حل تنش ها با ایران دارد.

نویسنده این تحلیل دربار مسیر آینده و انگیزه های عقب نشینی آمریکا نوشت: به نظر می رسد مسیر بعدی آمریکا مقابله با نفوذ چین در آسیا و مقابله نفوذ روسیه در شرق اروپا خواهد بود. اگر دلیل عقب نشینی نیروهای آمریکا تمرکز بر چین باشد انتقال جنگ افزارها و سربازانی که تعداد آنان بیش از ۶۵ هزار تن است نیاز به زمان طولانی دارد. به احتمال زیاد انتقال این همه افراد و جنگ افزار مانند عقب نشینی آمریکا از افغانستان صورت نخواهد گرفت. عقب نشینی کورکورانه همان طوری که در افغانستان رخ داد آثار بسیاری خطرناکی به دنبال خواهد داشت. تحولات کنونی افغانستان بیانگر این موضوع است. اوضاع عراق هم با ثبات تر از افغانستان نیست. به نظر می رسد آمریکا بسیار تمایل دارد، حضور نظامی خود را در منطقه کاهش دهد. همچنین آمریکا تلاش می کند که همپیمانان آن از راه رسیدن به تفاهم ها در منطقه بیشتر به خود تکیه کنند.  

تحلیلگر این گزارش همچنین نوشت: عصر یکجانبه گرایی آمریکا در جهان روبه پایان است و کنشگران جدیدی برای رهبری جهان تلاش می کنند. در چنین شرایطی به نظر می رسد آمریکا از عقب نشینی نیروهای خود از منطقه بیشترین سود را خواهد برد. زیرا در نتیجه این عقب نشینی زیان های مادی آن کمتر خواهد شد و نیروهای آن کمتر در منطقه هدف قرار خواهند گرفت. همچنین پس از این عقب نشینی همپیمانان آمریکا به جای تکیه بر آمریکا به خود اعتماد خواهند کرد. با این عقب نشینی آمریکا می تواند به جای تمرکز بر جبهه های مختلف بر چین تمرکز کند.

مرکز مطالعات راهبردی، سیاسی و اقتصادی الدیمقراطی العربی در سال ۲۰۰۷ در مصر تاسیس شد. این مرکز برپایه ادعای خود یک مرکز مطالعاتی مستقل است که در عرصه های علمی، سیاسی، حقوقی، رسانه های، اقتصادی درباره مسائل بین المللی و منطقه ای پژوهش هایی را انجام می دهد. این مرکز گسترش آگاهی در زمینه علوم سیاسی، حقوق، جامعه شناسی و اقتصاد را در دستور کار قرار داده است.

منبع: ایرنا