ترامپ حق دلالی E۳ را چگونه حساب می‌کند؟

خبرگزاری مهر: خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از برجام و مشروط کردن حضور دوباره خود به تلاش اروپایی‌ها برای راضی کردن ایران به مذاکره در راستای اعمال تغییرات مورد نظر واشنگتن، موجی از آشفتگی دیپلماتیک به وجود آورده به‌ویژه آنکه با بازگشت دوبار تحریم‌ها، ۳ اقتصاد بزرگ اروپا شامل آلمان، انگلیس و فرانسه رویای دست‌یابی به بازار‌های ایران را از دست می‌دهند. به‌این‌ترتیب، اروپا اگرچه توان پشت کردن به واشنگتن را ندارد، با توجه به اختلاف‌های اخیر بر سر مواردی، چون تامین بودجه ناتو، لزوم تشکیل ارتش اروپایی برای رها شدن تدریجی از بار منتی که آمریکا به اسم تامین امنیت جمعی بر قاره سبز تحمیل می‌کند و نهایتاً یکجانبه‌گرایی و سیاست‌های حمایت‌گرانه ترامپ در عرصه تجارت، به‌دنبال آن خواهد بود تا از فرصت به دست آمده برای احیاء بخشی از استقلال و هویت زیرسوال رفته خود، استفاده کند. در همین راستا، دیروز جمعه آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در خصوص یافتن راهی به حفظ برجام علیرغم خروج آمریکا، رایزنی کرد. از‌سوی‌دیگر، ترزا می‌نخست‌وزیر انگلیس نیز در تماس با ترامپ درباره لزوم بحث پیرامون تاثیر تحریم‌های آمریکا بر شرکت‌های اروپایی طرف قرارداد با ایران، تاکید کرد. بنابراعلام سخنگوی دفتر نخست‌وزیری انگلیس، می‌به ترامپ گفته است که طرفین اروپایی به برجام به عنوان راهی برای تضمین عدم دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای (!) پایبند می‌مانند. دراین‌میان، صدای شکایت وزرای فرانسوی مبنی بر آسیب رسیدن به منافع شرکت‌های اروپایی در صورت بازگشت دوباره تحریم‌های ضدایرانی، بیش‌از سایرین بلند است. از روز چهارشنبه که ژان‌ایولودریان وزیر خارجه فرانسه گفت: «آمریکا پلیس اقتصادی دنیا نیست»، دولت پاریس که تحت رهبری امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری این کشور سردمدار جنبش احیاء قدرت اتحادیه اروپا شده است، مانور خود را بر روی این مقوله آغاز کرده تاآنجا که «برنو لومر» وزیر دارایی فرانسه اعلام کرد کشور‌های عضو اتحادیه قرار است به کمیسیون اروپا راهکار‌هایی برای سد کردن آثار منفی تحریم‌ها ارائه دهند. وی حتی در راستای حمایت از جریان سهم‌خواهی اروپا که به موازات جریان ممانعت از برنامه موشکی ایران و با هدف تامین منافع مشترک واشنگتن- بروکسل پیش‌می‌رود، گفت: آیا اروپا به رعایت تحریم‌های برون‌مرزی تن می‌دهد؟ پاسخ این است که خیر. آیا می‌پذیریم که آمریکا ژاندارم اقتصادی جهان باشد؟ خیر. آیا سرسپردگی اروپا در مسائل تجاری را می‌پذیریم؟ خیر. به‌همین‌دلیل، لومر در همراهی با «اولاف شولتز» همتای آلمانی خود با استیو منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا وارد مذاکره شده‌اند تا حتی‌الامکان با برخورداری از برخی معافیت‌های قانونی، منافع تجاری خود را در ایرانی که با هجوم تحریم‌های آمریکایی مواجه است حفظ کنند. بنابر اذعان لومر، وی به دنبال معافیت‌های قابل‌ملاحظه برای شرکت‌های فرانسوی رنو، توتال، پژو، سانوفی و دنون است حال‌آنکه شولتز هم به نوبه خود در اندیشه نجات شرکت‌های آلمانی است. اما نباید فراموش کرد به موازات جریانی که برای حفظ منافع اروپا در ایران شکل گرفته است، جریانی به مراتب قویتر برای حفظ منافع مشترک آمریکا و اروپا در منطقه، طی می‌شود که از تغییرات پیشنهادی ترامپ مبنی بر تمدید دوره محدودیت‌های هسته‌ای و مهار کردن برنامه موشک‌های بالستیک ایران استقبال می‌کند. اینجا است که سوال مطرح شده از سوی «ریچارد گرنل» سفیر آمریکا در برلین تضاد موضع‌گیری اروپایی‌ها را آشکار می‌کند. وی در مصاحبه با روزنامه «بیلد» می‌گوید: ۳ کشور اروپایی طرف برجام، ایران را تهدید فرض می‌کنند، حال قرار است با همین تهدید تجارت کنند؟ البته طرح این سوال به معنای آن نیست که آمریکا از اروپا توقع چشم‌پوشی از منافع خود را دارد بلکه بیشتر از بابت تاکید بر این مطلب است که برای واشنگتن منفعت‌طللبی اروپا تنها در صورتی که جریان موازی به ثمر بنشیند قابل تحمل خواهد بود. اگر به حافظه خبری خود رجوع کنیم، موضع‌گیری آمریکا و اروپا قابل‌درک‌تر می‌شود. حوالی ۲۲ مهر سال ۹۶ بود که ترامپ اعلام کرد به ترزا می‌و امانوئل ماکرون رهبران انگلیس و فرانسه گفته‌ام درباره تحریم‌هایی که آمریکا اعمال می‌کند نگران نباشید و «تا می‌توانید از ایران پول بگیرید»! وی در این باره مدعی شد: امانوئل تلفن زد و با من صحبت کرد. به او گفتم ببین امانوئل، آن‌ها (ایرانی‌ها) همین تازگی‌ها کلی پول به شرکت خودرو سازی «رنو» دادند، پولشان را بگیر و حالش را ببر! گفتنی است اظهارات ترامپ کنایه‌ای بود به توافق ۷۸۰ میلیون دلاری شرکت فرانسوی رنو با ایران! اکنون، مروری داشته باشیم بر اظهارات دیروز مرکل در تماس تلفنی که با پوتین داشت. وی گفت: اینکه تا چه‌اندازه می‌توانیم توافق را حفظ کنیم، مسئله‌ای است که باید درباره‌اش با ایران صحبت کرد. بعد سری بزنیم به بیانیه مشترک پاریس- برلین- لندن درباره لزوم حفظ برجام که سه‌شنبه گذشته بلافاصله بعد از اعلام خروج ترامپ از توافق هسته‌ای صادر شد. در این بیانیه هم علیرغم همه تعهداتی که برای حفاظت از یک پیمان تاریخی بیان شد، اصل مطلب همراهی E. ۳بود با نظر واشنگتن مبنی بر لزوم بهبود توافق و مهار اقدامات به‌زعم آن‌ها ثبات‌زدای ایران. این می‌تواند به آن معنا باشد که اروپایی‌ها سود خود از حفظ برجام را به تغییر آن در قالب آنچه به قول ماکرون توافق جانبی است و همچنین مهار برنامه موشکی ایران مشروط کرده‌اند. اگر از این زاویه به مسئله نگاه کنیم اروپا همچنان حلقه اتصال میان ایران و آمریکا در حل مسئله برجام است بی‌آنکه اصل تامین منافع شخصی خود را کنار گذاشته باشد. این تهدید که اروپا به دنبال سهم‌خواهی و احیاء وجهه سنتی خود است و در درازمدت از این نقطه با آمریکا وارد چالش خواهد شد؛ فعلاً بسیار دورتر از آن است که واشنگتن خود را درگیر مواجهه با آن کند. درعوض، آمریکا به‌بهانه نیم‌نگاهی که E. ۳ به حفظ منافع برجامی خود دارد و فرصتی که برای احیاء غرورش به دست آورده، به آن‌ها مجال می‌دهد تا به ازای پیشبرد جریان حفظ منافع مشترک، از حق واسطه‌گری و دلالی خود سود ببرند.