۵ سناریو برای آینده برجام

سرویس بین الملل فردا: با توجه به اینکه تا پایان ضرب الاجل برجامی رئیس‌جمهور آمریکا چند هفته بیشتر باقی نمانده است، توافق هسته‌ای ممکن است به سرنوشت‌های کاملا متفاوتی دچار شود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای "اصلاح" برجام تا ۱۲ ماه می‌آینده، برای اروپا ضرب الاجلی تعیین کرده که به زودی به پایان خواهد رسید. به طور همزمان، گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت این توافق نیز بیشتر شده است. در همین رابطه، وبگاه المانیتور طی یادداشتی به قلم سید حسین موسویان، کارشناس مسائل خاورمیانه، به سناریو‌های احتمالی آینده برجام پرداخت. نخستین سناریو محتمل این است که اروپا تسلیم خواسته‌های ترامپ شود و با اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به خاطر فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی بالستیکی موافقت کند. در این حالت، ایران از توافق هسته‌ای نفع کمتری خواهد برد. بویژه آنکه نفع ایران از تحریم‌هایی که به موجب برجام رفع شد، از قبل بوسیله تحریم‌ها و لفاظی تهدیدآمیز آمریکایی دچار مشکل شده بود. حتی در این سناریو هم هیچ تضمینی وجود ندارد که ترامپ به روش‌های دیگر توافق را لغو نخواهد کرد. دومین سناریو محتمل این است که ترامپ تهدیداتش را عملی کرده و از برجام خارج شود، اما مانع توافقات تجاری اروپایی با ایران از طریق اعمال تحریم‌های ثانویه یا فراسرزمینی نشود. در این سناریو، پاسخ ایران به واکنش قدرت‌های باقی‌مانده در توافق بستگی دارد. قدرت‌هایی که بر سر این توافق مذاکره کرده بودند. اگر روسیه، چین و از همه مهمتر اروپا فعالانه برای حفظ برجام اقدام کنند و با تلاش‌های بیشتر آمریکا برای تضعیف آن مخالفت کنند، ایران انگیزه خواهد داشت تا در توافق بماند. با این حال، ترامپ ممکن است شانس‌های گفت‌وگوی منطقه‌ای ایران و همکاری با ایران را از بین ببرد و مخالفت ایران با منافع آمریکا در منطقه را بیشتر کند، با توجه به اینکه آمریکا، در چند باتلاق، از جمله افغانستان و یمن گرفتار شده است، ممکن است ایران به جای تسهیل راه حل‌های حفظ کننده آبرو که خروج آمریکا را فراهم کنند، به دنبال این باشد که هزینه حضور آمریکا را بیشتر کند. سوم، ترامپ ممکن است از برجام خارج شود و همه تحریم‌های هسته‌ای آمریکا، از جمله تحریم‌های ثانویه‌ای که تجارت بین المللی با ایران را هدف قرار می‌دهند، را بازگرداند. در این حالت ممکن است تجارت اروپا با ایران، فروبپاشد و ایران در حالتی قرار خواهد گرفت که در آن عملا برجام منهای کل غرب خواهد بود. مقاومت کشور‌های اروپایی در برابر آمریکا دشوار خواهد بود و هرگونه اقدام نمادینی که برای آرام کردن ایران اتخاذ کنند، تفاوتی ایجاد نخواهد کرد. بنابراین، ایران این گزینه را خواهد داشت که از برجام خارج شود، اما در پیمان منع اشاعه هسته‌ای (ان‌پی‌تی) باقی بماند. این امر اقدامات داوطلبانه شفافیت‌سازی هسته‌ای، مانند اجرای پروتکل الحاقی آژانس انرژی بین المللی انرژی اتمی و نیز محدودیت غنی‌سازی، که ایران آن‌ها را ذیل برجام پذیرفته را پایان خواهد داد. چهارمین سناریوی محتمل این است که ترامپ از برجام خارج شود و طرح اعمال فشار حداکثری علیه ایران، از جمله هموار کردن راه برای جنگ، را دنبال کند. این امر صدا‌های قدرتمندی را در ایران برای اعمال فشار جهت خروج از ان‌پی‌تی و پیروی از الگوی کره شمالی برای برگرداندن آمریکا به میز مذاکره، برخواهد انگیخت. به عبارت دیگر، فهم سنتی در خصوص کره شمالی این است که آمریکا به آن حمله نخواهد کرد، زیرا کره شمالی سلاح هسته‌ای دارد و دلیل اینکه ترامپ ضمن افزایش فشار بر ایران، می‌خواهد با کره شمالی مذاکره کند این است که کره شمالی سلاح‌های هسته‌ای دارد. پنجمین و محتاطانه‌ترین سناریو این است که اروپا ترامپ را به اجرای کامل برجام در ازای وارد کردن ایران به مذاکرات جدی درباره نزاع‌های منطقه‌ای از سوی قدرت‌های اروپایی، متقاعد کند. در این سناریو، چشم‌انداز یافتن راه حل‌های سیاسی برای بحران‌های منطقه‌ای وجود دارد. راه حل‌هایی که به اتهام طولانی‌مدت ایران به داشتن طرح‌های شرور در منطقه از سوی ترامپ، می‌پردازد.