کودتا در دوحه ایده خطرناکی است

خبرگزاری مهر: روز جمعه ۲ تیر کشورهای عربی قطع رابطه کننده با قطر به ریاست عربستان شروط ۱۳ گانه ای را برای عادی سازی روابط با دوحه اعلام کردند. در این لیست ۱۳گانه، مهمترین شروطی که شورای همکاری خلیج فارس برای قطر معین کرده شامل قطع روابط دیپلماتیک با ایران و حزب‌الله، تعطیلی کامل شبکه الجزیره و برچیدن پایگاه نظامی ترکیه از خاک این کشور است. بر این اساس، دولت قطر فقط ۱۰ روز وقت دارد شروط کشورهای عربی برای برقراری مجدد روابط را اجرا کند و در غیر این صورت، عواقب وخیم‌تری در انتظار دوحه خواهد بود. کشورهای عربی از قطر خواستند تمام روابطش را با گروه «اخوان‌المسلمین»، جنبش «حزب‌الله» لبنان، سازمان تروریستی «القاعده» و گروه تروریستی «داعش» قطع کند. در ادامه این لیست طولانی آمده است که قطر نباید به شهروندان چهار کشور مصر، عربستان سعودی، بحرین و امارات عربی متحده تابعیت داده و باید اتباعی را که هم‌اکنون در خاک کشورش هستند، اخراج کنند. شورای همکاری خلیج فارس این اقدام را تلاشی در راستای ممانعت از دخالت قطر در امور داخلی کشورهای مذکور دانست. این کشورها همچنین از قطر خواستند تمام اشخاص تحت تعقیب دولت‌های مذکور - به اتهام دست داشتن در فعالیت‌های تروریستی - را به آنها تحویل داده و به حمایت مالی از نهادهایی که از سوی آمریکا تروریستی و افراطی شناخته شده‌اند، پایان دهد. در بخش شروط مربوط به ایران آمده است که قطر باید مراکز دیپلماتیک در ایران (اعم از سفارتخانه و کنسولگری) را تعطیل، اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حاضر در خاک کشورش را اخراج کرده و فقط با ایران روابط تجاری آنهم در چارچوب محدودیت‌های آمریکا داشته باشد. شورای همکاری خلیج فارس قطر را ملزم کرد جزئیات اطلاعات اشخاص اپوزسیون در ۴ کشور مذکور - که از آنها حمایت مالی داشته - را منتشر کند. تعطیلی کامل شبکه الجزیره به همراه تمام بخش‌های مرتبط، از جمله بخش انگلیسی آن - به اتهام تنش آفرینی در منطقه و حمایت از اخوان المسلیمن - یکی دیگر از شروط مطرح شده در این لیست است. بر این اساس اگر دوحه تبعیت از شروط را بپذیرد، اجرای این سند طی سال اول بصورت هر ماه یک بار و سپس بصورت فصلی در سال‌های پس از آن مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. در صورت پذیرش، شورای همکاری خلیج فارس همچنین قطر را تا ۱۰ سال تحت نظارت اجرای این سند قرار می‌دهد. جزئیات مندرج در این شروط ۱۳ گانه و پیچیدگی موجود در اوضاع منطقه موجب شد تا با پروفسور «دانیل سرور» مشاور سابق وزارت خارجه آمریکا به گفتگو بنشینم. سرور از معروف ترین کارشناسان حاضر در مبحث مدیریت جنگ و از کارشناسان ارشد موسسه «روابط دو سوی آتلانتیک» و از اساتید دانشگاه «جان هاپکینز» است که سابقه فعالیت گسترده در مورد جنگ های عراق، افغانستان و بالکان را دارد و از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امر میانجیگری میان مسلمانان و کُروات های یوگسلاوی فعالیت کرده است. متن این مصاحبه به شرح زیر است: ارزیابی شما از شروط ۱۳ گانه کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با قطر چیست؟ هر چند اعتقاد دارم که این موضوع نیاز به مذاکره دارد اما هم لحن و هم جزئیات مندرج در این شروط بیانگر این است که این چهار کشور عربی (عربستان، امارات، بحرین و مصر) به دنبال توافق با قطر نیستند. با این اوصاف شما این شروط را چطور ارزیابی می کنید؟ نکته اول آنکه این ۴ کشور ادعا و خواسته های خود را بالا برده اند. بطور ویژه عربستان می خواهد این نکته را مشخص کند که رهبری خلیج فارس را برعهده داشته و از آن فراتر رهبری کشورهای عرب سنی را در دست دارد. رابطه قطر با ترکیه بویژه وجود پایگاه نظامی ترک ها در قطر، برتری عربستان را به چالش کشیده و توانایی مانور ریاض را محدود می کند و این در حالی است که تعطیلی پایگاه ترکیه در قطر شرط دوم این چهار کشور برای عادی سازی روابط با قطر است. نکنه دوم درباره ایران است که امارات و عربستان آن را به عنوان یک دشمن قوی تصور می کنند. اما قطر روابط خوبی با ایران دارد و ایران و قطر از یک میدان گازی مشترک بهره مند هستند اما با این وجود کاهش سطح همکاری های امنیتی و دیپلماتیک با تهران یکی از خواسته های اعراب را از قطر تشکیل می دهد. نکته سوم درباره کاهش تهدیدهای داخلی بویژه اخوان المسلیمین و یا سایر گروه های اسلامی و مخالفان و همچنین رسانه ای که انتقاد نکند است. نکته ای که می تواند محدوده وسیعی را شامل شود. مواردی همچون سلب تابعیت و اخراج اتباع دیگر کشورها را نیز باید در این حیطه طبقه بندی کرد. نکته چهارم قطع حمایت از تروریست هاست. گروه هایی که شامل اخوان المسلمین، القاعده، داعش، التحریر شام شده و البته حزب الله لبنان را نیز دربر می گیرد. در مورد این شرط باید گفت که دستان عربستان به این امر (حمایت از ترویسم) آلوده است. چون روحانیون وهابی عربستان مشخصا برخی از این گروه های تروریستی را بنا نهاده اند و بسیاری عقیده دارند که پول ها از عربستان برای گروه های تروریستی ارسال می شود. واکنش قطر به این شروط چگونه خواهد بود؟ قطر وسوسه خواهد شد تا تمام این شروط را رد کند که به اعتقاد من این کار عاقلانه نیست. آنطور که شروط مندرج در خواسته های ۴ کشور عربی نشان می دهد احتمال تغییر رژیم (نسیم تغییر رژیم) در آن را می توان دید بویژه آنکه آنها اولتیماتوم ۱۰ روزه به قطر داده اند تا شروط ۱۳ گانه را اجرا کند. البته قطع روابط تجاری که هم اکنون علیه قطر به اجرا گذاشته شده دردآور است اما مسائل و شرایط می تواند بدتر هم بشود. هنوز خاطرات کودتاهای بدون خونریزی ۱۹۷۲ و ۱۹۹۵ در قطر فراموش نشده اند. بهتر آن است که با «آنتاگونیست» (کسانیکه از موضع خود کوتاه نمی آیند) نشسته و در مورد جزئیات مذاکره کرد. مذاکره توافق را محتمل کرده و همچنین مشخص می کند که چرا قطر حاضر به پذیرش برخی از شروط نیست. می توان خواستار همکاری قطر در امر مبارزه با تروریسم شد و یا آنکه خواستار حمایت آمریکا برای حل این بحران شد. آمریکا نگرانی چندانی درباره پایگاه نظامی ترکیه در قطر ندارد اما آمریکا از قطر خواهد خواست تا با تمامی شروط شورای امنیت سازمان ملل برای قطع روابط و حمایت مالی از تروریست ها عمل کند. به نظر می رسد که فضای مذاکرات در سراسر جهان به سمت ترامپیزه شدن پیش می رود. در چنین شرایطی روشن کردن موضع امری مطلوب خواهد بود. نباید این نکته را نادیده گرفت که دشمنی را می توان با موارد دیگری همچون مذاکره جایگزین کرد. ایران تلاش های خود برای کمک به قطر را افزایش داده و ترکیه نیز همینطور عمل کرده است. نتیجه این شروط ۱۳ گانه می تواند قطر را بیش از گذشته از این ۴ کشور دور کند که این امر تهدیدآمیز است. در این شرایط کودتا یک ایده بسیار خطرناک است و بهتر آن است که از طریق مذاکره این وضعیت را به نتیجه رساند.