آیا آمریکا تن به قانون خواهد داد؟

دیپلماسی ایرانی: ایران هشدار داده است که قصد دارد به حکم اخیر آمریکا در مورد دارایی هایش واکنش قانونی نشان داده و علیه آمریکا در دادگاه عالی بین المللی دادخواست پر کند. اگر چه جزئیات شکایت ایران هنوز روشن نشده، می توان پیش بینی کرد که حول محور قاعده مصونیت باشد که ستون حقوق بین الملل عرفی است. بر اساس این اصل هر کشوری مصون از پیگیری قضائی در دادگاه های کشوری دیگر است.

خوشبختانه با توجه به حکم دادگاه عالی بین المللی در سال 2012 در مورد آلمان مقابل ایتالیا و تایید قاعده مصونیت، وزن حقوق بین الملل به نفع ایران است.

بدون تردید کانادا و آمریکا که به تبعیت از دادگاه آمریکا ایران را به خاطر حوادث لبنان و اسرائیل جریمه کرده اند، با وارد کردن استثنائاتی به قاعده کلی مصونیت، قوانین داخلی خود را تغییر داده و به خود اجازه داده اند که دارایی های ایران را با عنوان مبارزه با تروریسم زیر نظر بگیرند. اما این قوانین داخلی همچنان در حقوق بین الملل به رسمیت شناخته نشده اند و احتمال این که دادگاه لاهه به سوی آمریکا چرخیده و با پشت کردن به قانون بین المللی به استثنائات وارد شده در قانون این کشور مستمسک شود، بعید به نظر می رسد.

واقعیت این است که برچسب زدن به ایران به عنوان کشور حامی تروریسم، اقدامی سیاسی است و با هدف کنار زدن ایران برای اهداف هژمونیک قدرت آمریکا در خاورمیانه است. در واقع، در گزارش اخیر وزارت امور خارجه آمریکا، تلاش ایران برای مبارزه با داعش و دیگر نیروهای افراطی مورد توجه قرار گرفته و این معادل تایید ضمنی نقش ثبات بخش ایران در منطقه است که از سوی دیپلماسی منطقه ای فعال آن مورد تاکید است. با این وجود به خاطر دشمنی درازمدت با ایران که تا حدی ناشی از اقدامات لابی های ضد ایران است، واشنگتن تا کنون نتوانسته آن گونه که شایسته است به ایران بنگرد.

از هم اکنون به بعد و با نگاه به دادگاه لاهه، واکنش آمریکا به شکایت ایران جالب توجه خواهد بود: آیا آمریکا به صلاحیت این دادگاه سر می نهد یا سعی می کند با طفره رفتن صلاحیت دادگاه لاهه را برای بررسی این موضوع زیر سوال ببرد. بدون شک نزد افکار عمومی بین المللی، تصویر آمریکا در صورت زیر سوال بردن توانایی دادگاه لاهه برای بررسی شکایت ایران زیر سوال خواهد رفت. از سوی دیگر، آمریکا باید با عواقب باختن در یک دادگاه بین المللی که بر قوانین داخلی مرجح است، مواجه شود.

در حالی که باید منتظر پاسخگویی آمریکا به دادگاه عالی بین المللی باشیم، زمان آن فرا رسیده است که شکاف فزاینده میان حقوق بین الملل و قوانین داخلی آمریکا برطرف شود. آمریکا نمی تواند به راحتی از دیدگاه خود در مورد جامعه بین المللی صرف نظر کند. به چالش کشیدن استثنائات وارد شده از سوی آمریکا، به قانون مصونیت توسط ایران اقدامی مفید است که مانع از افول هنجارهای بین المللی از سوی قدرت های هژمونی می شود که قصد دارند قوانین بین المللی را به سوی منافع خود تغییر دهند.

در واقع هیچ بنیادی برای چنین استثنائاتی در حقوق بین الملل که تنظیم کننده روابط دولت ها در عصرمعاصر است، وجود ندارد. همان دادگاه هایی که آمریکا ایران را مسئول حوادث تروریستی 11 سپتامبر خوانده اند، حال عربستان را با وجود شواهد بسیار از این اتهام تبرئه کرده اند. در نتیجه، هیچ دادگاه بین المللی نمی تواند استانداردهای دوگانه آمریکا و حتی دورویی آنها در عیب پوشی اقدامات تروریستی متحدان خاورمیانه ای را تکرار کند. تکرار رویه دادگاه های داخلی آمریکا در دادگاه های بین الملل، تنها به معنی مرگ حقوق بین الملل است.

به طور کلی می توان گفت که دادگاه لاهه شکایت ایران را بررسی کرده و طرف ایران را خواهد گرفت. توافق هسته ای میان ایران و شش قدرت جهانی خط بطلانی بر برچسب حمایت ایران از تروریسم می کشد. در این توافق ذکر شده که با پایان یافتن دوره زمانی توافق همه محدودیت های هسته ای اعمال شده بر ایران لغو خواهد شد. اگر قدرت های جهانی ایران را به مثابه حامی تروریسم می دیدند،امکان نداشت این توافق را امضا کنند.

آمریکا در مقطعی حساس قرار دارد: با همه تظاهرها به سرسپردگی به قانون، آمریکا می تواند موافق پیگیری موضوع در دادگاه لاهه باشد و با احتمال شکست مواجه شود یا سعی کند صلاحیت این دادگاه را زیر سوال ببرد.